Hoofdletters: een korte uitleg en wanneer gebruik je hoofdletters?

Heb je wel eens geprobeerd een tekst zonder hoofdletters te lezen? Het gaat wel, maar het is niet zo makkelijk. Dat komt omdat je zonder hoofdletters niet goed ziet waar zinnen beginnen en eindigen. Bij de lessen over spelling leer je daarom over het gebruik van hoofdletters.

Hoofdletters zijn voor de leesbaarheid van een tekst bijna net zo belangrijk als leestekens. In dit artikel vertellen we je alles wat je over dit onderwerp moet weten.

Hoofdletters: een korte uitleg

De eerste hoofdletters werden al gebruikt in de tijd van de Romeinen. Daar zijn heel wat voorbeelden van bewaard gebleven, bijvoorbeeld op stenen zuilen.

En nog steeds worden ze in vele talen gebruikt. De belangrijkste regels voor hoofdlettergebruik in het Nederlands zijn vrij simpel:

  • Iedere nieuwe zin begint met een hoofdletter. In dit artikel vind je daar vele voorbeelden van.
  • Namen van mensen, plaatsen, rivieren enz. worden met een hoofdletter geschreven.

Bijvoorbeeld:

Frenkie de Jong
Hamid
Eindhoven
Nederland
de Maas
de Franse Alpen

Toch zijn er heel wat uitzonderingsregeltjes waar je rekening mee moet houden. De meest voorkomende leggen we je hieronder uit.

Bekijk ook:

Hoofdletters bij namen

Zoals we eerder al aangaven, schrijf je namen in principe met hoofdletters. Dat geldt voor zowel voor- als achternamen. Kijk maar:

  • Sven Kramer
  • Lieke Martens
  • Michael Jackson
  • Taylor Swift

Maar hoe zit het nu als die namen een tussenvoegsel krijgen, zoals ‘de’ of ‘van der’?

Dat zit zo:

  • Als je de voor- en achternaam schrijft, krijgt het tussenvoegsel geen hoofdletter.

Bijvoorbeeld:

Sieneke de Jong
Louis van Gaal
Dylan van der Gragt

  • Als je in plaats van de voornaam een voorletter schrijft, krijgt het tussenvoegsel ook geen hoofdletter.

Bijvoorbeeld:

S. de Jong
L. van Gaal
D. van der Gragt

  • Wanneer de hele voornaam (en dus ook de voorletter) is weggehaald, schrijf je het tussenvoegsel wél met een hoofdletter. Bestaat het tussenvoegsel uit twee woorden, dan krijgt alleen het eerste woordje een hoofdletter:

mevrouw De Jong
coach Van Gaal
Van der Gragt

En wat gebeurt er als iemand een tweede naam aanneemt, omdat hij gaat trouwen? Dan gebeurt er dit:

  • Sieneke van Gaal-de Jong
  • S. van Gaal-de Jong
  • mevrouw Van Gaal-de Jong

Zie je dat bij het tweede deel van de achternaam, dus het deel achter het streepje, het tussenvoegsel geen hoofdletter krijgt? Voor het eerste deel gelden de normale regels.

Overigens hoef je woorden als ‘meneer’ en ‘mevrouw’ niet met een hoofdletter te schrijven als ze voor een naam staan. Tenzij ze aan het begin van de zin staan natuurlijk.

Bijvoorbeeld:

meneer Van Dalen
Meneer Van Dalen wacht op antwoord.

Hoofdletters bij maanden

In het Nederlands schrijf je de maanden en dagen niet met hoofdletters.

Daar ontstaat nogal eens verwarring over. Waarschijnlijk komt dat door andere talen, waarin je maanden en dagen wél met een hoofdletter schrijft.

Hoofdletters bij maanden

Onthoud dus dat het in het Nederlands altijd hetzelfde is: maanden en dagen schrijf je zonder hoofdletter. Tenzij ze aan het begin van een zin staan natuurlijk.

Hoofdletters bij een opsomming

En hoe zit het dan als je een opsomming schrijft? Moet dan ieder nieuw stukje met een hoofdletter?

Nee, dat hoeft niet. Tenzij ieder deel van de opsomming een hele zin is. Vergelijk deze twee voorbeelden maar eens met elkaar:

Voorbeeld 1
Ik heb nodig:

– drie mandarijnen
Р̩̩n bakje druiven
– twee bananen
– twee bruine broden
– vleeswaren

Voorbeeld 2
Dit moet je doen:

– Loop eerst naar de bakker.
– Bestel daar 3 bruine broden.
– Reken contant af.
– Ga daarna naar huis met de broden.

In het eerste voorbeeld bestond elk deel van de opsomming uit een paar woorden. De delen waren nooit hele zinnen. Dat was in voorbeeld 2 wel het geval. Daarom schrijf je in voorbeeld 2 ieder deel van de opsomming met een hoofdletter.

maanden dagen hoofdletter

Afkortingen

Afkortingen zijn best ingewikkeld als het om hoofdletters gaat. Dit zijn de belangrijkste regels:

  • Afkortingen schrijf je met kleine letters (tv, dvd), tenzij het om namen gaat (ANWB, VVD).
  • Namen van wetten schrijf je met een hoofdletter (AOW, WW).
  • De meeste afkortingen van ziekten schrijf je met een hoofdletter (MS, ME, COVID-19).
  • Nederlandse titels krijgen een kleine letter (ir., drs., ing.), terwijl je afkortingen van Engelse titels, ook in het Nederlands, met een hoofdletter schrijft: (MSc, BA)

Aanhalingstekens en hoofdletters

Als iemand iets zegt, zetten we dat tussen aanhalingstekens. De uitspraak komt vaak na een dubbele punt. Het begin van zo’n citaat schrijf je met een hoofdletter.

Kijk maar:

Vincent zei: “Ik heb vandaag al 24 opdrachten voor rekenen gemaakt!”
Juultje reageerde: “Dat zijn er wel heel erg veel!”

Wanneer iemand iets denkt, gebruik je geen aanhalingstekens. Na de dubbele punt komt dan ook geen hoofdletter:

Brecht dacht: dat vind ik wel heel overdreven.

Merken en rassen

Merken schrijf je wel met een hoofdletter. Het zijn allemaal namen. Denk bijvoorbeeld aan automerken:

  • Volkswagen
  • Toyota
  • Opel

Soms worden merknamen gebruikt om een groep van vergelijkbare producten mee aan te duiden. Dan schrijf je ze met een kleine letter:

  • Heb jij een aspirientje voor mij?
  • Ik zou wel een cola lusten.

Rassen van dieren, groenten en fruit schrijf je over het algemeen met kleine letters:

  • golden retriever
  • labrador
  • shetlander
  • elstar
  • pink lady

Er is wel een uitzondering op deze regel. Als er in het ras een aardrijkskundige naam zit, bijvoorbeeld van een land of een stad, moet die wel met een hoofdletter worden geschreven.

  • Duitse herder
  • Vlaamse gaai

Uitzonderingen aan het begin van de zin

In het begin van het artikel gaven we aan dat je altijd een hoofdletter gebruikt aan het begin van de zin. Dat is niet helemaal waar. We kennen namelijk een paar uitzonderingen.

  • Soms worden een paar letters van het eerste woord vervangen door een apostrof. ‘Het’ wordt bijvoorbeeld ’t. In dat geval krijgt het tweede woord van de zin een hoofdletter.

’t Sneeuwt!
’s Morgens ben ik nog niet zo fit.
’n Klein beetje regen is niet zo erg.

  • Als de zin begint met een cijfer of een symbool, valt de hoofdletter helemaal weg. Kijk maar naar deze voorbeelden:

23 mensen hadden zich opgegeven voor de cursus.
@ staat voor apenstaartje.
&-tekens worden niet zo vaak meer gebruikt.

Feestdagen en hoofdletters

Feestdagen zelf schrijf je met een hoofdletter:

  • Kerstmis
  • Pasen
  • Nieuwjaar
  • Suikerfeest

Alle woorden die van deze feestdagen zijn afgeleid, krijgen géén hoofdletter:

  • kerstvakantie
  • paaseieren
  • nieuwjaarsreceptie

Moet Tweede Wereldoorlog met hoofdletters?

Ja, Tweede Wereldoorlog schrijf je met hoofdletters. Dat komt omdat het een historische gebeurtenis is. Hetzelfde geldt voor andere historische gebeurtenissen.

Als het alleen gaat over een tijdperk, moet je een woord wel met een kleine letter schrijven:

  • steentijd
  • bronstijd

Moet havo met hoofdletters?

Nee, afkortingen als havo, vmbo en vwo schrijf je met een kleine letter. Hetzelfde geldt voor alle andere schooltypes:

  • pabo
  • hbo
  • wo
  • primair onderwijs
  • basisonderwijs
  • voortgezet onderwijs
  • enz.

Als een zin begint met ‘havo’, dan is alleen de eerste letter een hoofdletter:

  • Havo of vwo kiezen?
  • Vmbo-scholieren scoren goed.

Hoe zit het met de ij?

Als een naam met een lange ij begint, is er iets bijzonders aan de hand. Zowel de i als de j wordt dan als hoofdletter geschreven:

  • IJsbrand
  • IJsland

Hetzelfde geldt voor woorden die beginnen met een lange ij en aan het begin van de zin staan.

Eigenlijk is het best gek dat zowel de i als de j als hoofdletter geschreven wordt. Bij andere tweeklanken (oe, ei, eu enz.) wordt alleen de eerste letter een hoofdletter:

  • Eigenlijk vind ik dat gek.
  • Oegstgeest
  • Ierland is een mooi land.

Jarige Job of jarige job?

De combinatie ‘jarige job’ wordt tegenwoordig regelmatig gebruikt, ook al heet iemand helemaal geen Job. Als je met ‘jarige job’ iemand bedoelt die jarig is, schrijf je het met kleine letters. Dat geldt ook voor de meisjesversie ‘jarige jet’.

Ook ‘nieuwsgierig aagje’ en ‘brave hendrik’ passen in dit rijtje. Het gaat in alle gevallen om vaste combinaties die niets meer met de naam zelf te maken hebben.

Jarige Job of jarige job

Hoofdlettergebruik: blijf oefenen!

Zoals je hebt kunnen zien, is het niet altijd makkelijk om te weten of je iets met een hoofdletter schrijft of niet. Blijf daarom veel oefenen. Hoe vaker je ermee bezig bent, hoe makkelijker het wordt.

We sluiten dit artikel af met een paar opdrachten. Heb je nog vragen over hoofdletters? Stel ze gerust. Wij willen graag dat je alles over dit onderwerp goed begrijpt!

Hoofdletters oefeningen

Het is nu tijd voor wat oefeningen. Schrijf steeds de antwoorden op en controleer ze onderaan de pagina.

Heb je alles goed? Geweldig! Dan zitten die hoofdletters er bij jou wel in.
Vind je het nog moeilijk? Lees dan dit artikel nog eens door of schakel hulp in.

Veel succes!

Opdracht 1

Schrijf alle woorden op die je met een hoofdletter moet schrijven.

  1. 1. met koningsdag probeer ik altijd een marktkraampje te krijgen in utrecht.
  2. 2. daar heerst altijd een gezellige drukte.
  3. 3. deze unieke feestdag wordt ook op tv uitgezonden.
  4. 4. koning willem-alexander zwaait dan naar alle mensen.
  5. 5. meneer vlemmix, een groot fan, is daar ook altijd bij.

Opdracht 2

Schrijf alle woorden op die je met een hoofdletter moet schrijven.

  1. 1. is mevrouw de vries-van dongen wel eens op vakantie geweest?
  2. 2. ja, ze is wel eens naar melbourne in australië gereisd.
  3. 3. daar kwam ze meneer rutte van de vvd tegen.
  4. 4. ida de vries is een nieuwsgierig aagje.
  5. 5. op maandag zocht ze daarom uit waar meneer rutte kerstmis zou gaan vieren.

Opdracht 3

  1. 1. de golden retriever van meneer h. van pelt is weggelopen.
  2. 2. hij is ervandoor gegaan met de labrador van de buurvrouw.
  3. 3. max, de hond van meneer van pelt, houdt wel van een avontuur.
  4. 4. uiteindelijk zijn de twee honden in deventer gevonden.
  5. 5. daar zaten ze verscholen in het gebouw van een hbo-opleiding.

Antwoorden opdracht 1

  1. 1. Met Koningsdag probeer ik altijd een marktkraampje te krijgen in Utrecht.
  2. 2. Daar heerst altijd een gezellige drukte.
  3. 3. Deze unieke feestdag wordt ook op tv uitgezonden.
  4. 4. Koning Willem-Alexander zwaait dan naar alle mensen.
  5. 5. Meneer Vlemmix, een groot fan, staat altijd vooraan.

Antwoorden opdracht 2

  1. 1. Is mevrouw De Vries-van Dongen wel eens op vakantie geweest?
  2. 2. Ja, ze is wel eens naar Melbourne in Australië gereisd.
  3. 3. Daar kwam ze meneer Rutte van de VVD tegen.
  4. 4. Ida de Vries is een nieuwsgierig aagje.
  5. 5. Op maandag zocht ze daarom uit waar meneer Rutte Kerstmis zou gaan vieren.

Antwoorden opdracht 3

  1. 1. De golden retriever van meneer H. van Pelt is weggelopen.
  2. 2. Hij is ervandoor gegaan met de labrador van de buurvrouw.
  3. 3. Max, de hond van meneer Van Pelt, houdt wel van een avontuur.
  4. 4. Uiteindelijk zijn de twee honden in Deventer gevonden.
  5. 5. Daar zaten ze verscholen in het gebouw van een hbo-opleiding.

Oefenbladen Groep 3 Spelling (Gratis)

Oefenbladen Spelling Groep 4 (Gratis)

Oefenbladen Spelling Groep 5 (Gratis)

Oefenbladen Spelling Groep 6 (Gratis)

Werkbladen Werkwoordspelling Groep 7/8 (Gratis)

Maaike de Boer, MA

drs. Maaike de Boer is initiatiefneemster van Wijzeroverdebasisschool.nl

Gerelateerde artikelen

Reacties

2 reacties op “Hoofdletters: een korte uitleg en wanneer gebruik je hoofdletters?”
  1. In het stukje over hoofdletters mis ik nog iets over de tweeklanken aan het begin van de zin of in namen. In het bijzonder vraag ik mij af hoe het zit met de ij-klank in eigen namen en aan het begin van de zin.

    • Beste Arie,

      Hartelijk dank voor je vraag. Het antwoord hebben we intussen aan het artikel toegevoegd en luidt als volgt:

      Als een naam met een lange ij begint, is er iets bijzonders aan de hand. Zowel de i als de j wordt dan als hoofdletter geschreven:

      IJsbrand
      IJsland

      Hetzelfde geldt voor woorden die beginnen met een lange ij en aan het begin van de zin staan.

      Eigenlijk is het best gek dat zowel de i als de j als hoofdletter geschreven wordt. Bij andere tweeklanken (oe, ei, eu enz.) wordt alleen de eerste letter een hoofdletter:

      Eigenlijk vind ik dat gek.
      Oegstgeest
      Ierland is een mooi land.

      Met vriendelijke groet,
      Judith Kimenai

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *