Klankgroepen begrijpen: verbeter de spelling van je kind
Door Maaike de Boer, MA
Heb je je ooit afgevraagd wat klankgroepen zijn? En waarom ze belangrijk zijn voor je kind? Een klankgroep is een stukje van een gesproken woord. Hij ontstaat als je het woord uitspreekt in delen. Het begrijpen van klankgroepen is belangrijk voor spelling. Veel Nederlandse spellingsregels zijn op de klankgroepen gebaseerd.
De basis van iedere klankgroep is een klinkerklank. Daar hoor je soms medeklinkerklanken omheen. De hoeveelheid klinkerklanken in een woord bepaalt hoeveel klankgroepen het heeft.
Wil je meer weten over klankgroepen en alle theorie eromheen? En wil je weten wat het verschil is tussen korte klanken en lange klanken? Lees dan gauw verder!
Wat zijn klankgroepen? Uitleg en voorbeelden
Als je het over klankgroepen hebt, heb je het dus altijd over de manier waarop een woord wordt verdeeld als het wordt uitgesproken.
We nemen als voorbeeld het woord ‘paraplu’.
Je ziet dat dit woord 3 klinkerklanken heeft: de a, de a en de u. Als je dit woord verdeelt in klankgroepen, krijg je er ook 3:
pa
ra
plu
Dat ziet er op papier een beetje gek uit natuurlijk. Maar vergeet niet dat klankgroepen niet gaan over hoe je woorden op papier in stukken hakt. Klankgroepen vertellen je hoe je een woord verdeelt als je het uitspreekt.
Om de verdeling in klankgroepen makkelijker te maken, kun je bij het uitspreken van het woord ook klappen.
We geven nog een voorbeeld: het woord ‘rokken’.
Als je ‘rokken’ verdeelt in klankgroepen, krijg je:
ro
kken
Korte klanken en lange klanken
Om goed te begrijpen hoe klankgroepen werken, moet je weten wat korte en lange klanken zijn. Het verschil is het gemakkelijkst uit te leggen met voorbeelden.
Bij de volgende woorden zijn de korte klanken dik gedrukt:
- kat
- wedden
- slippen
- krot
- put
Nu volgen woorden die lange klanken hebben. In dit geval zijn de lange klanken dik gedrukt:
- praten
- wegen
- sliep
- lopen
- stuur
Bij de lange klank houd je een klinker dus eigenlijk langer aan dan bij een korte klank.
Wil je ook eens echt met spelling oefenen? Download dan hier direct onze gratis werkbladen!
Oefenbladen Groep 3 Spelling (Gratis)
Oefenbladen Spelling Groep 4 (Gratis)
Oefenbladen Spelling Groep 5 (Gratis)
Oefenbladen Spelling Groep 6 (Gratis)
Werkbladen Werkwoordspelling Groep 7/8 (Gratis)
Gesloten en open klankgroepen
Een gesloten klankgroep is een klankgroep die eindigt op een korte klinkerklank. Er zit er bijvoorbeeld eentje in het woord ‘bakker’.
De klankgroepen van ‘bakker’ zijn:
- ba
- kker
Je ziet dat de eerste klankgroep eindigt op een korte a-klank. Daarom is het een gesloten klankgroep.
Een open klankgroep eindigt juist op een lange klinkerklank. Een voorbeeld daarvan zie je in het woord ‘dromen’.
De klankgroepen van ‘dromen’ zijn:
- dro
- men
De eerste is een open klankgroep, omdat hij met een lange klinkerklank eindigt.
Het verschil tussen klankgroepen en lettergrepen
Misschien denk je na het lezen van deze uitleg dat klankgroepen en lettergrepen hetzelfde zijn. Dat is niet helemaal het geval. De twee hebben zeker wat met elkaar te maken, maar er is toch een duidelijk verschil.
Een lettergreep geeft aan hoe je een woord op papier in stukken hakt. Een klankgroep doet hetzelfde, maar dan voor woorden die je uitspreekt.
Kijk maar eens naar het woord ‘zakken’ uit het voorbeeld hierboven.
Als je ‘zakken’ in lettergrepen verdeelt, krijg je:
- zak
- ken
Maar een verdeling in klankgroepen geeft:
- za
- kken
Zie je het verschil? Hetzelfde geldt voor het woord ‘kunnen’.
De lettergrepen zijn:
- kun
- nen
De klankgroepen zijn:
- ku
- nnen
Waarom moet je weten wat klankgroepen zijn?
Het lijkt misschien overbodig om naast de lettergrepen ook nog klankgroepen te leren. Toch is het heel zinvol om klankgroepen te begrijpen.
Dat zit zo: veel Nederlandse spellingsregels zijn op de klankgroepen gebaseerd. Als je bijvoorbeeld wilt weten of een woord met een enkele of een dubbele medeklinker moet worden geschreven (ook wel open en gesloten lettergrepen genoemd), spelen de klankgroepen een rol.
Hoe klankgroepen werken
Om woorden goed te verdelen in klankgroepen, moet je steeds uitgaan van 1 belangrijke regel:
Het aantal klinkerklanken is altijd gelijk aan het aantal klankgroepen in een woord.
Bijvoorbeeld bij het woord ‘woordenboek‘. Daar tellen we 3 klinkerklanken: oo, e en oe. Nu weten we dus ook dat dit woord 3 klankgroepen heeft.
Klankgroepen: voorbeelden
En dan zijn er nog heel wat voorbeelden te noemen van verschillende soorten klankgroepen. Hieronder vind je daarvan een overzicht.
Overigens geven we niet alleen voorbeelden van klankgroepen, maar vertellen we ook wat over de spelling die bij bepaalde klankgroepen hoort.
1. Eindigend na een korte klank
Als het woord een korte klank heeft, weet je dat na die korte klank de klankgroep meestal eindigt.
Bijvoorbeeld het woord ‘rennen’. De eerste e is een korte klank, dus daar breek je de klankgroep af:
- re
- nnen
Nog een voorbeeld: het woord ‘doppen’. De o in dit woord is een korte klank. Dit zijn dus je klankgroepen:
- do
- ppen
Na de korte klank volgt in langere woorden een dubbele medeklinker.
2. Eindigend na een lange klank
Een klankgroep eindigt ook wel eens na een lange klank. Kijk maar:
Bij het woord ‘weten’ krijg je deze klankgroepen:
- we
- ten
En bij het woord ‘oren’ deze:
- o
- ren
Na een lange klank schrijf je over het algemeen een enkele medeklinker.
3. 2 verschillende medeklinkers
Als midden in een woord 2 verschillende medeklinkers na elkaar staan, eindigt de eerste klankgroep tussen die medeklinkers in.
Het woord ‘werpen’ geeft bijvoorbeeld:
- wer
- pen
Het woord ‘tanden’ geeft:
- tan
- den
Schrijf in deze gevallen de woorden zoals je ze hoort. Je hoeft niet te twijfelen tussen enkele of dubbele medeklinkers.
4. Meerdere verschillende medeklinkers
Soms hebben woorden in het midden meer dan 2 verschillende medeklinkers achter elkaar. In die gevallen eindigt de voorste klankgroep meestal na de eerste medeklinker van die reeks.
Bijvoorbeeld bij het woord ‘eerste’. Tussenin zie je -rst staan. De klankgroepen zijn nu zo verdeeld:
- eer
- ste
Ook nu schrijf je de woorden zoals je ze hoort.
5. Eindigend na een tweetekenklank
Sommige klanken zijn opgebouwd uit 2 tekens. Dat geldt bijvoorbeeld voor ei, ij, ou, oe, nk en ch. Deze klanken noem je tweetekenklanken.
De klankgroep eindigt dan altijd ná de hele tweetekenklank.
Het woord ‘fouten’ wordt bijvoorbeeld zo verdeeld:
- fou
- ten
Bij ‘rechten’ gebeurt er dit:
- rech
- ten
Ook in het geval van een tweetekenklank schrijf je het woord zoals je het hoort.
6. Klanken die uit meerdere tekens bestaan
Net als tweetekenklanken zijn er klanken die uit meerdere tekens bestaan. Bijvoorbeeld aai, eeuw en auw.
De klankgroep wordt steeds na deze ‘meertekenklanken’ afgebroken.
Je krijgt dan dit:
Het woord ‘boeien’ bestaat uit 2 klankgroepen:
- boei
- en
Het woord ‘eeuwen’ bestaat ook uit 2 klankgroepen:
- eeuw
- en
En het woord ‘gebouwen’ bestaat uit 3 klankgroepen:
- ge
- bouw
- en
Woorden met 2 klankgroepen
Er bestaan heel veel Nederlandse woorden met 2 klankgroepen. Misschien wel duizenden. We gaan ze daarom niet allemaal opschrijven. Maar om je een idee te geven, hebben we wat voorbeelden voor je op een rijtje gezet.
Het belangrijkste verschil in de linker- en de rechterkolom is het aantal medeklinkers dat volgt op de eerste klankgroep.
De eerste kolom heeft woorden met een open eerste klankgroep, dus daarop volgt 1 medeklinker.
De woorden in de tweede kolom hebben een gesloten eerste klankgroep. Die krijgen dus een dubbele medeklinker in het midden.
Tussen de klankgroepen staat steeds een streepje.
Woorden met 3 klankgroepen
Natuurlijk zijn er ook een heleboel woorden met meer dan 2 klankgroepen. We beperken ons in deze tekst tot maximaal 3 klankgroepen.
Ook van deze groep vind je hieronder een aantal rijtjes. Net als bij de woorden met 2 klankgroepen staan er streepjes tussen de verschillende klankgroepen in deze langere woorden.
Uiteraard zijn er veel meer woorden met 3 klankgroepen te verzinnen. Dit rijtje staat er vooral om je een idee te geven. Zowel van de woorden als van de spelling ervan.
Klankgroepen oefenen
Om ervoor te zorgen dat je straks alle theorie over de klankgroepen écht goed in je hoofd hebt, is het belangrijk dat je ermee oefent. We sluiten daarom deze blog af met een paar opdrachten.
Gebruik voor het maken van de opdrachten de theorie uit de blog. Kom je er dan nog niet uit? Vraag dan iemand je te helpen. De antwoorden staan onderaan de pagina.
Heb je na het lezen van deze blog of na het maken van de opdrachten nog steeds vragen? Stel ze dan gerust aan ons!
Oefening 1
Verdeel onderstaande woorden in klankgroepen. Je mag ze opnoemen of opschrijven.
- waterdicht
- kampioen
- werkelijk
- ratelen
- opbouwen
- beladen
- kantelen
- rottende
- paradepaard
- sneeuwpoppen
Oefening 2
Schrijf de woorden over. Bepaal met behulp van de klankgroepen of er een enkele of dubbele medeklinker bij moet komen.
- ro…elmarkt (1 of 2 keer de letter m?)
- sta…elen (1 of 2 keer de letter p?)
- re..erij (1 of 2 keer de letter d?)
- we…elijk (1 of 2 keer de letter t?)
- he…enkapper (1 of 2 keer de letter r?)
- basketba…en (1 of 2 keer de letter l?)
- te…isveld (1 of 2 keer de letter n?)
- opbe…en (1 of 2 keer de letter l?)
- ba…ischijf (1 of 2 keer de letter m?)
- je nagels la…en (1 of 2 keer de letter k?)
Oefening 3
Schrijf op uit hoeveel klankgroepen het woord bestaat.
- verboden
- raketlancering
- spiegelei
- damhert
- schelpenpad
- regenlaarzen
- schapendoes
- wolk
- werktuigbouwkunde
- paardenstal
Antwoorden oefening 1
- wa-ter-dicht
- kam-pi-oen
- wer-ke-lijk
- ra-te-len
- op-bouw-en
- be-la-den
- kan-te-len
- ro-tten-de
- pa-ra-de-paard
- sneeuw-po-ppen
Antwoorden oefening 2
- rommelmarkt
- stapelen
- rederij
- wettelijk
- herenkapper
- basketballen
- tennisveld
- opbellen
- bamischijf
- lakken
Antwoorden oefening 3
- 3 klankgroepen
- 5 klankgroepen
- 3 klankgroepen
- 2 klankgroepen
- 3 klankgroepen
- 4 klankgroepen
- 3 klankgroepen
- 1 klankgroep
- 5 klankgroepen
- 3 klankgroepen
Bekijk ook:
- Werkbladen spelling gratis downloaden
- Spelling oefenen
- Spelling groep 3
- Spelling groep 4
- Spelling groep 5
- Spelling groep 6
- Spelling groep 7
- Spelling groep 8
- Open en gesloten lettergrepen: een stappenplan
- Alle spellingsregels op een rij
- Wat is een lettergreep?
- Hoe gebruik je leestekens?
- Werkwoordspelling regels en uitleg
- Hoofdletters uitleg
- Wat zijn leenwoorden?
- Samengestelde woorden
- Klinkers en medeklinkers
- Dictee in groep 5
- Alles over het dictee groep 4
- Dictee oefenen: 5 handige tips
Maaike de Boer, MA
drs. Maaike de Boer is initiatiefneemster van Wijzeroverdebasisschool.nl
Gerelateerde artikelen
Wat zijn leenwoorden? Uitleg en voorbeelden
Hoe gebruik je leestekens?
