Wat houdt begrijpend lezen in op de basisschool? Deze reeks artikelen geeft je een inkijkje in de verschillende leerjaren. Zo krijg je als ouder een goed beeld van de ontwikkeling die je kind tijdens zijn schoolcarrière doormaakt op het gebied van begrijpend lezen. In dit artikel is begrijpend lezen groep 5 aan de beurt.
In groep 5 ontdekt je kind de wereld om hem heen in een razend tempo. Die wordt daardoor steeds groter.
Ook de wereld van de geschreven taal wordt, net als in groep 4, groter gemaakt. De leerkracht daagt je kind uit dieper na te denken over de teksten die hij leest. Wat wordt ermee bedoeld? Welke mening heeft de schrijver?
Dit alles wordt behandeld bij het vak Begrijpend lezen.
Je kind kan de vaardigheid begrijpend lezen alleen goed ontwikkelen als het technisch lezen al redelijk makkelijk gaat. Als je kind in groep 5 zit, zal het waarschijnlijk al redelijk goed technisch kunnen lezen. Nu het de woorden goed en snel genoeg kan lezen, kan het zich bezig gaan houden met tekstbegrip.
Voor het basisonderwijs zijn op landelijk niveau leerlijnen vastgesteld. Daarin staan de doelen vermeld die je kind bereikt moet hebben aan het eind van zijn basisschooltijd. Natuurlijk zijn de doelen niet voor ieder kind precies hetzelfde; je kunt ze zien als kaders waarbinnen je kind zich naar zijn mogelijkheden kan ontwikkelen.
Ook bestaat er een leerlijn voor taal. Daarbinnen vallen bijvoorbeeld deze domeinen:
De leerlijnen lopen van groep 1 tot en met 8 continu door. Zo wordt je kind bijvoorbeeld vanaf groep 1 voorbereid op de vaardigheden die het voor begrijpend lezen in groep 8 moet bezitten. In eerste instantie gebeurt dat spelenderwijs; later wordt de leerstof meer in een lesvorm aangeboden. Ieder schoolbestuur bepaalt zelf hoe het de leerlijnen aanbiedt. In veel gevallen worden daar lesmethodes voor aangeschaft die volgens de leerlijn zijn opgebouwd. Voor begrijpend lezen bestaan nogal wat verschillende methodes. Lees hier meer over de leerlijn begrijpend lezen.
Voor begrijpend lezen in groep 5 zijn, net als voor ieder ander leerjaar, aparte doelen opgesteld. De volgende doelen zijn afkomstig uit de landelijke leerlijn begrijpend lezen van de CED-Groep:
Nu je weet waar je kind zich in groep 5 bij begrijpend lezen mee bezighoudt, kun je gerichter samen oefenen op de vaardigheden. Zo kun je eens oefenen met het zoeken naar verwijswoorden. In deze video wordt nog eens uitgelegd hoe dat werkt:
In groep 5 gaat je kind wekelijks aan de slag met begrijpend lezen. De teksten die daarvoor zijn geselecteerd sluiten aan bij de leerlijn. De teksten variëren van informatieve teksten tot verhalende teksten en van instructieteksten tot teksten waarin een mening wordt duidelijk gemaakt.
De leerkracht biedt daarbij verschillende leesstrategieën aan. Al die strategieën zijn van belang voor een goed tekstbegrip. Voorbeelden van leesstrategieën zijn vragen stellen, samenvatten en voorspellen.
Hieronder vind je een voorbeeldtekst zoals je kind die in groep 5 krijgt aangeboden. Met dit voorbeeld krijg je als ouder een beter beeld bij het niveau van de tekst, maar ook bij de vragen die erbij horen.
Je leest een fragment uit de tekst ‘Tjirpende krekels’.
Voorbeeld uit de tekst ‘Tjirpende krekels’:
Op een mooie zomerse avond kun je het horen. Het getjirp van de krekels. Dit geluid maken de dieren met hun vleugels. Ze wrijven met hun vleugels over elkaar en dan kun je het hoge geluid horen.
Vraag:Hoe noemen we het geluid dat krekels maken?
A. tjilpen
B. roepen
C. tjirpen
D. wrijven
Uit dit voorbeeld wordt duidelijk hoe je kind aan een antwoord op de vraag kan komen: het moet een deel van de tekst opnieuw lezen.
Dit teruglezen is bij begrijpend lezen belangrijker dan het verzinnen van een eigen antwoord. De vragen bij begrijpend lezen kunnen bijna allemaal beantwoord worden met behulp van de tekst.
In dit voorbeeld leidt teruglezen tot antwoord C.
Uiteraard is teruglezen niet de enige belangrijke vaardigheid als je kind vragen over de tekst wil beantwoorden. Het moet ook leren omgaan met meerkeuzevragen.
Als je kind een meerkeuzevraag moet beantwoorden, kan hij het beste eerst zelf bedenken wat het antwoord op de vraag is, nog voordat hij de antwoorden leest. Dat brengt hem al in de goede richting. Laat je kind daarna de mogelijke antwoorden vergelijken met zijn eigen antwoord.
Zoals we eerder aangaven, komen bij begrijpend lezen niet alleen informatieve teksten aan bod. Hieronder zie je een voorbeeld van een verhalende tekst. Met dit soort teksten ontwikkelt je kind zijn woordenschat en leert het verbanden leggen.
Dit fragment komt uit de tekst ‘Op vakantie naar Frankrijk’.
Voorbeeld uit de tekst ‘Op vakantie naar Frankrijk’:
Op de camping is een groot zwembad waar ze het liefst de hele dag in rondzwemt, dus eigenlijk heeft ze alleen een bikini en een handdoek nodig. Maar helaas willen papa en mama ook nog wel eens een gezellig dorpje bezoeken. Dan zal ze toch gewone kleding aan moeten. “Misschien dat ze me nu oud genoeg vinden om gewoon op de camping te blijven”, denkt Janna. Maar waarschijnlijk moet ze daar nog niet op rekenen.
Vraag:
In de tekst staat: ‘Waarschijnlijk moet ze daar nog niet op rekenen’. Wat betekent dat?
A. Dat Janna niet moet denken dat haar vader en moeder haar oud genoeg vinden.
B. Dat Janna in de vakantie niet hoeft te rekenen.
C. Dat Janna oud genoeg is om alleen op de camping te blijven.
D. Dat Janna niet aan haar vader en moeder hoeft te vragen of ze oud genoeg is.
Bij deze vraag moet je kind de betekenis van een uitdrukking zoeken. In deze tekst betekent ‘er niet op rekenen’ dat Janna niet moet denken dat haar vader en moeder haar oud genoeg vinden om alleen op de camping te blijven (antwoord A).
Uit dit voorbeeld blijkt hoe belangrijk een grote woordenschat is. Als je kind al veel woorden en uitdrukkingen herkent, zal het minder moeite hebben dit soort vragen te beantwoorden.
Je kind vergroot zijn woordenschat door veel met taal in aanraking te komen. Veel lezen is daar een goed hulpmiddel voor. Het helpt ook als je als ouder regelmatig zelf uitdrukkingen gebruikt en varieert in de woorden die je gebruikt.
Er zijn nogal wat methodes die gericht zijn op de vaardigheid begrijpend lezen. Veel basisscholen werken met Nieuwsbegrip. Deze methode haalt haar inspiratie uit actuele nieuwsberichten. Zo ontwikkelt je kind niet alleen een beter tekstbegrip, maar krijgt het ook mee wat er in de wereld gebeurt.
De onderwerpen die Nieuwsbegrip gebruikt als uitgangspunt voor de teksten sluiten altijd aan bij de leeftijdsgroep waar ze voor bedoeld zijn.
Naast Nieuwsbegrip zijn er nog een heleboel andere methodes voor begrijpend lezen in groep 5. De belangrijkste zijn:
Scholen werken ook steeds vaker met Close reading. Dat is niet zozeer een aparte lesmethode, maar eerder een strategie. Close reading heeft alles te maken met de wijze waarop je een tekst leest. Deze strategie kan dus bij elke tekst worden gebruikt.
Vooral voor moeilijkere teksten is Close reading handig, omdat het je kind uitdaagt zich steeds verder in de inhoud van de tekst te verdiepen. Dat gebeurt in meerdere leesrondes, waarbij je kind steeds een andere leesopdracht krijgt.
Close reading werkt volgens een stappenplan:
Basisscholen werken vrijwel allemaal met een leerlingvolgsysteem. Daarin wordt de voortgang van je kind bijgehouden met behulp van toetsen en opdrachten. Cito biedt zo’n leerlingvolgsysteem aan: Leerling in beeld.
Cito is vooral bekend door de doorstroomtoets in groep 8, maar biedt al vanaf groep 3 toetsen aan. De kans is groot dat je kind daarmee in aanraking komt, omdat het gros van de basisscholen in Nederland met Leerling in beeld werkt.
Begrijpend lezen is bij de Cito-toetsen een steeds terugkerend onderdeel. De mate van toetsing wordt vanaf groep 4 uitgebouwd. In groep 5 staan tekstbegrip en interpretatie centraal bij de toetsen van Cito. In groep 6 en 7 komen daar de vaardigheden samenvatten en opzoeken bij.
In groep 5 krijgt je kind 3 verschillende soorten opgaven voor begrijpend lezen: de opzoekopgaven, de voorspelopgaven, de tekstopgaven, de opgaven tekstvergelijking en de evaluatie-opgaven.
Evaluatie-opgaven …
De Cito begrijpend lezen wordt in groep 5 in totaal 2x afgenomen: halverwege het jaar en aan het einde van het jaar.
Veel kinderen vinden begrijpend lezen een lastig onderdeel. Misschien geldt dat ook voor jouw kind.
Gelukkig kun je als ouder je kind ondersteunen in de ontwikkeling van deze vaardigheid. Bijvoorbeeld door het veel met taal in aanraking te brengen. Zoals we eerder aangaven, heeft een vergrote woordenschat een grote invloed op de mate van tekstbegrip.
Laat je kind regelmatig lezen, maar ook naar tv-programma’s als het Jeugdjournaal kijken. Die vergroten de algemene kennis van je kind, waardoor leesteksten ook gemakkelijker te volgen zijn.
Natuurlijk kun je ook thuis teksten oefenen met je kind. Zorg daarbij wel altijd voor geschikte teksten die aansluiten op het niveau van je kind. Weet je niet waar je die kunt vinden? Vraag de leerkracht van je kind om hulp.
1: Kijk samen globaal naar de tekst. Wat is de titel? Bekijk ook de plaatjes. Vraag je kind wat volgens hem het onderwerp van de tekst is. Wat weet je kind al van dat onderwerp?
2: Laat je kind alle vragen doornemen. Zo weet het al wat er gevraagd wordt.
3: Lees de tekst nu samen door. Je kind leest de tekst voor. Jij luistert mee en stuurt bij waar nodig.
4: Ga nu samen terug naar de vragen. Laat je kind de eerste vraag markeren.
5: Laat je kind het juiste antwoord in de tekst opzoeken. Markeer dat antwoord met dezelfde kleur.
6: Kijk welke van de meerkeuze-antwoorden het beste aansluit bij het antwoord dat je kind in de tekst gevonden heeft. Kruis dat antwoord aan.
7: Herhaal dit stappenplan vanaf stap 4 voor elke nieuwe vraag. Gebruik voor elke vraag een nieuwe kleur.
Met behulp van dit stappenplan went je kind zichzelf aan om de antwoorden in de tekst terug te zoeken en niet zelf te verzinnen. Het is begrijpelijk dat je kind uitgaat van de kennis die het al in zijn hoofd heeft. Toch moet het bij begrijpend lezen uitgaan van de tekst. Hoe vaker je kind begrijpend lezen oefent, hoe beter dat gaat.
Als je thuis wilt oefenen met begrijpend lezen, is het handig als je werkt met teksten die aansluiten bij het niveau van je kind. Vraag bijvoorbeeld de leerkracht op school om passend oefenmateriaal.
De leerkracht heeft niet alleen een goed beeld van het niveau in groep 5, maar ook van jouw kind. Die kan dus het beste inschatten welke teksten geschikt zijn.
Vindt je kind begrijpend lezen erg moeilijk? Schakel dan thuis een tandje terug. Het is prettig als je kind regelmatig successen ervaart. Daar groeit het vertrouwen van!
Ten slotte kun je je abonneren op ons YouTube-kanaal. Je vindt daar allerlei filmpjes met uitleg over rekenen en taal. Ook de vaardigheden voor begrijpend lezen komen uitgebreid aan bod.
Ga dus lekker met je kind aan de slag voor begrijpend lezen. Zo weet je zeker dat jouw zoon/dochter in groep 5 een goede basis legt voor de toekomst.
Bekijk ook onze andere begrijpend lezen artikelen:
Wat is modelen bij begrijpend lezen?
