Wat is begrijpend lezen?
Door Maaike de Boer, MA
Op de basisschool besteedt je kind veel tijd aan begrijpend lezen. Maar wat is begrijpend lezen precies? En waarom is deze vaardigheid zo belangrijk? In dit artikel beantwoorden we al je vragen over dit onderwerp.
Begrijpend lezen: wat is dat?
Bij begrijpend lezen gaat het erom dat je kind de tekst die hij leest ook echt begrijpt. Meestal toetst een leerkracht dat tekstbegrip met vragen en opdrachten.
Die vragen kunnen gaan over de inhoud van een deel van de tekst. Dit is een voorbeeld bij een tekst over giraffen:
- Lees alinea 2.
In welk werelddeel komen giraffen in het wild voor?
A. Europa
B. Afrika
C. Noord-Amerika
D. Azië
In alinea 2 is, impliciet of expliciet, genoemd dat giraffen voorkomen in Afrika. Hoe duidelijk dat uit de tekst naar voren komt, hangt af van het niveau van de tekst.
Bij begrijpend lezen kan je kind ook vragen krijgen over de bedoeling van de schrijver. Deze vraag hoort bij een betogende tekst over de sluiting van een dierentuin:
- Wat is de bedoeling van de schrijver?
A. Hij wil informatie geven over dierentuinen.
B. Hij wil de lezer een leuk verhaal over dierentuinen vertellen.
C. Hij wil zijn mening geven over de sluiting van de dierentuin.
D. Hij wil vertellen tot wanneer de lezer de dierentuin kan bezoeken.
In sommige gevallen vraagt de leerkracht je kind een schema te maken bij de tekst. In dat schema moet alle belangrijke informatie uit de tekst naar voren komen. Het is dus eigenlijk een samenvatting.
Bovenstaande vragen en opdrachten zijn slechts voorbeelden. Er zijn natuurlijk nog veel meer soorten opgaven, zoals voorspelopgaven en openplaatsopgaven.
Bij de laatste soort moet je kind ontbrekende woorden invullen.
Het doel van begrijpend lezen
Natuurlijk is het leuk als je kind goed scoort op de toetsen begrijpend lezen. Toch is dat niet de belangrijkste reden waarom leerkrachten op de basisschool zoveel tijd vrijmaken voor deze vaardigheid.
Het doel van begrijpend lezen is meerledig:
- Je kind breidt zijn woordenschat uit.
- Je kind breidt zijn kennis van de wereld uit.
- Je kind leert complexe teksten begrijpen door de toepassing van strategieën.
Deze ontwikkeling neemt je kind niet alleen mee naar de hogere leerjaren, maar ook naar andere situaties. Hoe breder de kennis van de wereld en de woordenschat, hoe makkelijker het wordt om teksten te begrijpen.
En als je kind dan toch een lastige tekst voor ogen krijgt, weet het door de lessen begrijpend lezen op de basisschool welke strategieën het kan inzetten.
Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 4 (Gratis)
Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 5 (Gratis)
Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 6 (Gratis)
Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 7 (Gratis)
Wat is het verschil tussen begrijpend en technisch lezen
Misschien heb je ook al eens gehoord van technisch lezen. Technisch lezen is niet hetzelfde als begrijpend lezen.
Zodra je kind in groep 3 komt, leert het technisch lezen. Dat wil zeggen dat het leert hoe het zelfstandig woorden en zinnen ‘ontcijfert’.
Daarvoor moet je kind natuurlijk eerst de letters van het alfabet leren.
In het begin is goed technisch lezen nog lastig. Je kind hakt de woorden dan in stukjes en plakt de stukken (de letters) later weer aan elkaar.
Je hoort je kind bijvoorbeeld zeggen: buh – oo – oo – mmm: boom.
In een later stadium voert het deze tussenstap in stilte uit en later verdwijnt deze stap helemaal.
Je kunt je misschien wel voorstellen dat je kind nog niet uitgebreid met de betekenis van woorden en zinnen bezig is als het ieder woord nog apart moet ontcijferen.
Maar zodra je kind goed technisch kan lezen, is het klaar voor de volgende stap: begrijpend lezen.
De meeste kinderen kunnen halverwege groep 4 goed genoeg technisch lezen. De leerkracht stelt vanaf die tijd vaker vragen over de inhoud van de gelezen tekst.
Vanaf dat moment is je kind bezig met begrijpend lezen.
Wat heb je nodig voor begrijpend lezen?
Voor een goed tekstbegrip heeft je kind een aantal dingen nodig. We zetten alle aspecten voor je op een rijtje.
- Een goed niveau van technisch lezen. Zoals we hierboven al schreven: pas als je kind moeiteloos technisch leest, kan het aandacht besteden aan de betekenis van de tekst.
- Een passende woordenschat. Natuurlijk is het doel van begrijpend lezen om de woordenschat van je kind uit te breiden. Toch moet je kind minimaal 90% van de woorden uit de tekst kennen om de tekst te begrijpen. Het is dus van belang dat je ook thuis aandacht besteedt aan de woordenschat van je kind.
- Voldoende kennis van de wereld. Voor kennis van de wereld geldt eigenlijk hetzelfde als voor woordenschat. Je kind moet een bepaald deel van de inhoud al begrijpen, wil het in staat zijn om zijn kennis van de wereld te vergroten met behulp van de tekst.
- Andere vormen van kennis. Niet alleen kennis van de wereld is belangrijk. Zo moet je kind ook begrijpen hoe zinnen in elkaar zitten (grammatica) en hoe verschillende soorten teksten opgebouwd zijn. Een informatieve tekst ziet er bijvoorbeeld anders uit dan een ingezonden brief.
- Beheersing van de leesstrategieën. Om tot een goed tekstbegrip te komen, kan je kind allerlei strategieën inzetten. Die leert hij op de basisschool vanaf groep 4. Verderop in dit artikel vertellen we je meer over deze leesstrategieën.
- Motivatie om te lezen. Je hebt vast weleens meegemaakt dat je kind niet gemotiveerd was om iets te doen. Bijvoorbeeld toen je vroeg of hij zijn kamer wilde opruimen. Je hebt toen vast ook gemerkt hoe lastig het is om je kind dan toch die taak te laten uitvoeren.
Voor lezen geldt hetzelfde: als je kind lezen niet leuk vindt of zich niet interesseert voor een bepaald onderwerp, zal het niet zo snel uit zichzelf besluiten een tekst toch te lezen. Het is dus erg belangrijk dat je kind een hoge leesmotivatie houdt. Je kind blijft gemotiveerd als hij regelmatig mag oefenen met teksten die hem interesseren. Heeft je kind moeite met begrijpend lezen? Ontdek dan onze tips om je kind te begeleiden bij het lezen.
Leesstrategieën, herstelstrategieën en sturingsstrategieën
Eerder in dit artikel gaven we al aan dat je kind voldoende strategieën moet beheersen om ook bij lastige teksten tot een goed tekstbegrip te komen.
Daarvoor leert je kind op de basisschool verschillende leesstrategieën aan. Deze strategieën kan je kind, waar nodig, toepassen vóór, tijdens of na het lezen.
De belangrijkste strategieën die je kind leert, zijn:
- Voorspellen: je kind wordt uitgedaagd te voorspellen hoe een tekst verder gaat. Daarmee activeert hij zijn brein en onthoudt hij de inhoud van de tekst uiteindelijk beter.
- Vragen stellen: wanneer je kind zichzelf vragen stelt over de inhoud van de tekst, gaat hij ook actiever lezen. Zo kan hij zich bijvoorbeeld afvragen wat de schrijver met de titel bedoelt.
- Visualiseren: als je kind gaat visualiseren, bedenkt het hoe dingen eruitzien. Welke kleren draagt de hoofdpersoon? Welke winkels zijn er te vinden in de stad waarin het verhaal zich afspeelt?
- Verbinden: je kind wordt hierbij uitgedaagd verbanden te leggen, zowel binnen de tekst als tussen de tekst en al aanwezige kennis. Wat gebeurde er bijvoorbeeld eerst? En wat daarna? Wat weet je kind al van het onderwerp?
- Afleiden: als je kind dingen afleidt, bedenkt hij wat bepaalde lastige woorden of zinnen betekenen met behulp van de rest van de tekst, de zogenaamde context. Dit kan hij bijvoorbeeld doen als hij een uitdrukking tegenkomt die hij niet kent.
- Samenvatten: je kind leert hoe het in het kort de belangrijkste informatie uit de tekst weergeeft. Doordat hij zelf actief zo’n samenvatting maakt, blijft de inhoud van de tekst veel beter hangen.
Naast deze leesstrategieën zijn er ook nog een heleboel sturingsstrategieën en herstelstrategieën die je kind kan gebruiken.
Met de sturingsstrategieën stuurt je kind zijn eigen leesgedrag bij om een tekst sneller te begrijpen. Zo kan hij zich bijvoorbeeld vóór het lezen oriënteren op de tekst: wat vertellen de titel, de plaatjes en de eerste alinea over het onderwerp?
Herstelstrategieën gebruikt je kind als hij een deel van de tekst niet begrijpt.
Leerlijn begrijpend lezen
Om ervoor te zorgen dat alle kinderen in Nederland ongeveer hetzelfde leren over begrijpend lezen op de basisschool, is er een landelijke leerlijn begrijpend lezen opgesteld.
Deze leerlijn geeft globaal weer wanneer kinderen bepaalde strategieën moeten leren.
Voor de leesstrategieën geldt dat het op zich niet uitmaakt op welke volgorde een kind ze aanleert.
Wel is van belang dat de strategieën regelmatig worden herhaald en dat je kind ze na verloop van tijd zelfstandig kan toepassen.
Ben je zelf basisschoolleerkracht en wil je graag meer oefenmateriaal voor de leesstrategieën bij begrijpend lezen? Of wil je de leerlijn ontvangen? Neem dan een abonnement op Begrijpend Lezen EXTRA.
In het gratis proefabonnement van 30 dagen vind je vele verschillende teksten met vragen én leeswijzers. De leeswijzers besteden stuk voor stuk aandacht aan 1 afzonderlijke leesstrategie, waardoor je gemakkelijk alle strategieën aan bod laat komen.
Begrijpend Lezen EXTRA sluit naadloos aan bij de bestaande methodes, zoals Nieuwsbegrip. Ideaal dus om lekker mee te oefenen!
Vind je kind begrijpend lezen lastig? Lees dan: Begrijpend lezen: moeilijk?
Bekijk ook de artikelen en video’s over:
- Begrijpend lezen groep 4
- Begrijpend lezen groep 5
- Begrijpend lezen groep 6
- Begrijpend lezen groep 7
- Begrijpend lezen groep 8
Maaike de Boer, MA
drs. Maaike de Boer is initiatiefneemster van Wijzeroverdebasisschool.nl
Gerelateerde artikelen
Begrijpend lezen oefenen, hoe doe je dat?
Cito Begrijpend Lezen: alles over de opgaven, de score en oefenen
