Faalangst bij kinderen (met 2 oefeningen!)

Heeft je kind zich nóg zo goed voorbereid op zijn spreekbeurt, komt hij op het moment suprême niet uit zijn woorden. Of je kind heeft heel goed geleerd voor een Cito-toets op school en scoort toch onder zijn kunnen. En dat terwijl je weet dat hij de kennis wel beheerst.

Een ander voorbeeld: je kind heeft heel veel getraind voor de selectie van gym en tijdens de wedstrijd valt hij. Je ziet dat je kind het daarna ook niet meer goed kan oppakken.

Voor veel ouders zal dit herkenbaar zijn. Dit zijn allemaal situaties waarin faalangst de overhand heeft. Faalangst kan een groot probleem zijn voor je kind. Want je weet dat je kind het kan. Tijdens het oefenen ging het helemaal goed, wist en kon hij alles en op het moment zelf komt het er niet uit.

Lees snel verder over faalangst, deel dit bericht ook op Facebook en mis de 2 nuttige faalangst-oefeningen aan het einde van dit artikel niet!

Wat is angst?

Voordat ik uitleg wat faalangst precies is, is het handig om eerst te weten wat angst is en wat er gebeurt bij angst. Angst is een natuurlijke reactie van je lichaam. Als je via je zintuigen iets waarneemt wat je brein als gevaar signaleert, dan schakelt je brein je rationele denken even uit en reageert de amygdala. Dit is een kleine amandelvormige kern in je brein.

De amygdala legt verbanden tussen informatie die van verschillende zintuigen afkomstig is en koppelt deze aan emoties.
(bron: Wikipedia).

Je lichaam reageert op gevaar door te vechten of te vluchten; ook wel de ‘fight- of flight-reactie’ genoemd. Als je extreme angst ervaart, kan ook nog de ‘freeze-reactie’ optreden. Je bent dan als het ware ‘verlamd door angst’.

Iedereen is wel eens ergens bang voor; angst hoort bij het leven. Angst is eigenlijk een heel nuttige emotie. Want stel je voor dat je je bevindt in een gevaarlijke situatie, bijvoorbeeld in een brandend huis. Dan stelt jouw lichaam je in staat om direct actie te kunnen ondernemen, zonder dat je er eerst over na hoeft te denken. Echter, als je je in een situatie bevindt waarin niet direct gevaar dreigt en je brein denkt toch dat dat wel zo is, dan kan zo’n reactie erg vervelend zijn. Als je bijvoorbeeld bang bent voor spinnen, dan reageert je lichaam daarop.

spin

Je ziet de spin en aaahhhhhh, je schiet gelijk in de fight-, flight- of freeze-reactie. Dit wordt een fobie genoemd. Bij angst gaat je hartslag omhoog, je kan gaan zweten, kortademig zijn, je spieren verkrampen, je kan duizelig of misselijk worden. Van nature zijn we geneigd om bepaalde situaties te ontwijken, omdat we die angst niet willen voelen.

Wat is faalangst?

Faalangst uit zich meestal op het moment dat je bang bent dat iets wat je doet, mislukt. Je bent dus ‘bang om te falen’. Het verschil met de hiervoor omschreven angst is dat er bij faalangst niet direct een gevaar dreigt, maar dat je scenario’s maakt in je hoofd van wat er zou kunnen gebeuren. Je brein maakt geen onderscheid tussen wat ‘echt’ is en wat ‘niet echt’ is. Je brein verwerkt het als iets wat echt gebeurt op dat moment en reageert daarop.

Als iemand faalangst heeft, kunnen de volgende symptomen optreden:

  • Het hart gaat sneller kloppen.
  • De ademhaling gaat omhoog.
  • Je gaat trillen.
  • Je moet blozen.
  • Je moet vaker naar het toilet.

Omdat je brein direct reageert, ben je vaak niet meer goed in staat om helder na te denken. Dit wordt ook wel een black-out genoemd. Dat is ook logisch, want de amygdala zorgt ervoor dat je rationele denken op dat moment wordt uitgeschakeld. Je kind kan een spreekbeurt dus heel goed voorbereid hebben en op het moment suprême komt er geen woord uit.

Door de angst presteert een kind vaak onder zijn niveau. Hij kan het wel, maar door de angst komt hij in de fight, flight- of freeze-reactie op het moment van presteren.

Niet-helpende gedachten

De uren en dagen voordat de taak, bijvoorbeeld de spreekbeurt, de toets of gymwedstrijd, moet worden uitgevoerd, kunnen voor je kind ook al vreselijk zijn. Er kunnen gedachten door het hoofd van je kind spoken, die van te voren al voor het nare gevoel zorgen. Gedachten als ‘het zal vast niet goed gaan’, ‘als ik maar niet val’, ‘ik ben niet goed genoeg’, ‘straks mislukt het’ of ‘ik zal wel weer een black out krijgen’. Je kunt je misschien wel voorstellen dat deze gedachten niet meehelpen om tot een positief resultaat te komen. Ze worden ook wel niet-helpende gedachten genoemd.

jongen leest boek

In veel gevallen is het zo dat, wanneer je iets als een mislukking ervaart, de faalangst wordt versterkt en erger kan worden. Ergens heeft je brein een verbinding gemaakt tussen de gebeurtenis die je als mislukking hebt ervaren en de emotie (faalangst). 1 van de dingen die je brein doet is generaliseren. Dat betekent dat je brein de volgende keer direct in een soortgelijke situatie deze emotie eraan koppelt, omdat het denkt dat dat bij elkaar hoort.

Denk je dat jouw kind faalangst heeft of ken je iemand met een kind met faalangst? Deel dit artikel op Facebook en plaats hieronder een reactie.

Hoe ontstaat faalangst?

Faalangst kan op verschillende manieren ontstaan. Soms kan het aangeboren zijn. Het kan ontstaan doordat een ouder last heeft van faalangst en een kind dit gedrag onbewust kopieert. Het kan ook ontstaan doordat een kind vaak moet presteren in een bepaalde omgeving. Faalangst ontstaat meestal op jonge leeftijd. Dit kan bijvoorbeeld komen door leerproblemen of dat je kind gelooft dat hij alles perfect moet doen. Maar ook als je ouder bent, kan faalangst ontstaan. Bijvoorbeeld als je ‘anders’ bent en niet bij een bepaalde groep hoort. Je doet alles om erbij te horen en als dat niet lukt dan kan dat als falen voelen.

Ook opvoeding kan een belangrijke rol spelen. Als ouders geven we ons kind vaak goed bedoelde opdrachten of suggesties mee. Bijvoorbeeld:

– ‘Doe je best’
– ‘Doe me een plezier’
– ‘Flink zijn’
– ‘Schiet op’
– ‘Doe normaal’.

Dit lijken heel gewone uitspraken, maar je kind weet niet wat hiermee wordt bedoeld. Als ouder weet je precies wat je bedoelt als je dit zegt, maar je kind heeft geen idee. Je geeft namelijk geen referentiekader mee.

Neem bijvoorbeeld ‘doe je best’. Hoe weet je kind wanneer hij zijn best heeft gedaan? Hij heeft geen idee, dus hij doet wat hij denkt dat hij moet doen. En als hij dan een negatief resultaat heeft, dan kan je als ouder misschien boos of teleurgesteld reageren. Je kind gaat dan twijfelen aan zichzelf. Of ‘doe normaal’. Wat betekent dat voor je kind? Wat moet je kind dan doen? Handiger is, is om specifiek te zeggen wat je van je kind verwacht. Wat wil je dat je kind doet?

Hoe kun je faalangst bij je kind herkennen?

Faalangst is op verschillende manieren te herkennen. Je kind kan zich vaker terugtrekken, verlegen worden of juist heel druk en uitbundig doen. Als je kind ergens een keer gespannen voor is, dan is dat helemaal niet erg. Gezonde spanning zorgt ervoor dat je alert bent en daardoor beter kunt presteren. Het wordt een probleem als je kind hier heel regelmatig last van heeft en zijn prestaties hieronder lijden.

Het is enorm geruststellend voor kinderen om te weten dat fouten maken helemaal niet erg is en dat je juist kan leren van je fouten. Ik raad ook alle ouders, opvoeders een leerkrachten aan om dit mee te geven aan je kind of leerling.

feedback-faalnagst

Faalangst en NLP

Alle dingen die je doet hebben een bepaald resultaat. De ene keer is het resultaat niet wat je had verwacht en de andere keer is het resultaat oké. Als je niet het gewenste resultaat hebt en je beschouwt het als feedback, kun je dingen veranderen. Zo kom je een volgende keer wel tot het gewenste resultaat.

In mijn praktijk coach ik kinderen en ouders met behulp van NLP (Neuro Linguïstisch Programmeren). Kort gezegd staat Neuro Linguïstisch Programmeren voor:

Neuro = je brein en hoe je brein de informatie verwerkt die je via je zintuigen waarneemt.
Linguïstisch = taal en hoe je met taal betekenis geeft aan alles wat je ziet/hoort/voelt/denkt.
Programmeren = de programma’s die ontstaan door de informatie die verwerkt wordt in je brein.

NLP leert je om gebeurtenissen op een andere manier te bekijken. NLP richt zich niet op problemen, maar op mogelijkheden en oplossingen. Het richt zich op wat je wél wilt in plaats van wat je niet wilt. Hierdoor ben je in staat om snel het beste uit jezelf te halen en daardoor op een andere manier met jezelf en anderen om te gaan.

In NLP wordt gebruik gemaakt van vooronderstellingen. Een vooronderstelling is geen feitelijke waarheid, maar een aanname die je veel kan opleveren als je die gelooft. Een vooronderstelling die een groot verschil kan maken is: ‘mislukking bestaat niet; er is alleen feedback’.

Want stel je voor dat je gelooft dat je niet kan mislukken en dat je alleen maar kan leren. Dat voelt toch veel beter? Op die manier kan je je persoonlijk ontwikkelen en (nog) betere resultaten halen. Als een uitvinder na elke mislukking zou zijn gestopt met zijn uitvinding, dan hadden we nu waarschijnlijk geen elektriciteit, geen telefoon, geen computers, geen vliegtuigen, geen auto’s en noem maar op. Als er iets fout gaat, leer je kind dan dat er geen fouten bestaan, maar dat er alleen leermomenten zijn.

2 leuke oefeningen die je samen met je kind kunt doen

Oefening 1

Maak samen met je kind twee doosjes of gebruik twee potten. Op de ene schrijf je ‘falen/ mislukken’ en op de andere ‘leren’. Laat je kind in het rood op een papiertje schrijven wat hij als falen of mislukken heeft ervaren. Dit kan 1 ding zijn, maar ook meerdere dingen. Dit papiertje stopt je kind in de doos ‘falen/mislukken’. Als je kind hiermee klaar is, pakt je kind 1 voor 1 een ‘ervaring’ uit de doos ‘falen/ mislukken’. Laat je kind in het groen op een nieuw papiertje schrijven wat hij hiervan heeft geleerd. En wat hij de volgende keer anders kan doen om wel het gewenste resultaat te krijgen.

Bespreek de uitkomsten met je kind op een positieve manier. Dit papiertje stopt je kind in de doos ‘leren’. Kinderen vinden het leuk om het papiertje ‘falen/mislukken’ na afloop te verscheuren en in de lucht te gooien. Ruim zelf aan het eind van jullie oefening de papiertjes op, zodat je kind niet weer met de ‘mislukkingen’ wordt geconfronteerd.

oefening faalangst

Als je kind in de toekomst voor zijn gevoel heeft gefaald, dan kan je de doosjes of potten weer tevoorschijn halen en deze oefening herhalen. Je kind leert dan dat er uit elke ‘mislukking’ een leermoment komt. Daardoor verdwijnt het begrip mislukking vanzelf.

Oefening 2 (bij angst vooraf)

Als je kind zich uren of dagen voor de situatie al druk maakt, dan maakt je kind waarschijnlijk een negatief scenario in zijn hoofd. Je kind heeft dan last van allerlei negatieve gedachten. Een goedbedoelde opmerking als: ‘Denk eens positief’, kun je beter niet zeggen tegen je kind. Het kan de faalangst juist versterken.

Veel beter kun je aan de slag gaan met de televisie-oefening. In de afbeelding lees je hoe die werkt.

faalangst oefening voor kind

Let er dus op dat je niet je eigen invulling geeft tijdens de oefeningen. Hoe verleidelijk dat ook kan zijn. We zijn als mensen vaak geneigd om tips en aanvullingen te geven, maar dan is het resultaat van de oefeningen niet zo krachtig voor je kind als wanneer je het hem zelf laat bedenken. Als je kind zelf het positieve resultaat bedenkt, sluit het namelijk aan bij zijn belevingswereld. Dat maakt juist dat het werkt.

Waarvoor kun je de oefeningen nog meer inzetten?

Deze oefeningen kun je ook als volwassene doen. Bijvoorbeeld bij een rijexamen, een presentatie, een vergadering, prestaties op je werk en in situaties waarin je beoordeeld wordt. Ook voor tieners helpen de oefeningen. Bijvoorbeeld bij een examen, toetsen, een stage of werk.

Laat in een reactie hieronder weten of jouw kind faalangst heeft (of misschien vermoed je dat je kind het heeft).

Bekijk ook:

Meike Manschot, MSc

Meike Manschot (MSc) is Orthopedagoog-Generalist NVO en kinder- en jeugdpsycholoog NIP

Gerelateerde artikelen

Reacties

47 reacties op “Faalangst bij kinderen (met 2 oefeningen!)”
  1. Thanxxxx voor deze zeer begrijpelijke informatie over faalangst. Ga ik zeker in mijn praktijk gebruiken, Gr. Annemarie van der Vooren / praktijk Lezen EnZo

  2. Onze dochter van 7 heeft faalangst. Ik zeg eigenlijk al sinds ze 2,5 / 3 jaar was dat ik dat vermoeden had en altijd werdt mijn vermoeden door anderen weg gedrukt. In groep 3 bleek al dat ze meer uitleg nodig had en in groep 4 twijfelden ze of de lesstof misschien te hoog gegrepen voor haar was. Zo zijn ze op school gaan testen en blijkt ze een heel mooi gemiddeld iq te hebben. Maar kwam er uit de testen inderdaad dat ze flink faalangst heeft maar waarschijnlijk ook ADD. verdere onderzoeken looien nu nog maar voor de faalangst krijgt ze komende donderdag voor het eerst hulp. Tuurlijk vind ik het allemaal niet leuk voor onze dochter maar ik was zo blij dat dit uit de testen kwam omdat mijn vermoedens bevestigd weerden en ze nu dan dus eindelijk hulp kan krijgen die ze nodig heeft. Het is zo’n lief zorgzaam meisje maar ze moet zoveel meer zelfvertrouwen krijgen.

    • Heel fijn dat er nu duidelijkheid is en jullie dochter de juiste hulp gaat krijgen Judith. Succes!
      Hartelijke groet,
      Carola de Koning

  3. Ik ben docent VO, moeder van 6 jarige met faalangst en zelf ook een persoon geweest met ernstige faalangst (tot het gebruik van bètablokkers aan toe op het HBO).
    Afgelopen jaar mezelf het mooiste cadeau gegeven wat ik iedereen aan kan raden, de opleiding tot NLP practitioner gevolgd!
    NLP is absoluut geen truckje of therapie, maar geeft je de handvaten die je nodig hebt om anders en beter met diverse situaties om te gaan.
    Eindelijk kan ik zeggen dat ik bepaal hoe dingen gaan lopen, ik heb regie over wat ik denk, voel, mijn reactie en het resultaat!
    Start nu in september met een NLPkids opleiding! Want ik gun elk persoon deze ervaring, zeker kinderen!
    Voor de lerarenopleiding vind ik dat ze dit verplicht zouden moeten stellen als vak! Daar is elk kind mee geholpen

    • Dank voor je aanvulling Loes. Fijn dat je een manier hebt gevonden om je faalangst de baas te worden en wat mooi dat je kinderen dit nu ook wilt gaan leren. Succes!
      Hartelijke groet,
      Carola de Koning

  4. Zo herkenbaar dit: haar spreekbeurt kent mijn dochter helemaal uit het hoofd. Op het monent dat ze een woordje niet meer weet raakt ze helemaal in paniek: ” ik kan dit niet” of ” ik ben nergens goed in”… Bij multiple choice vragen op school geen keuze kunnen maken, altijd bang om iets fout of verkeerd te doen. Volgend jaar gaat ze naar het voortgezet onderwijs. Ik hoop dat ze haar daar ook zo goed kunnen begeleiden als op de school waar ze nu zit..

  5. We hebben twee kinderen en allebij hebben ze last van faalangst. De oudste is heel druk met geluiden en jongste slaapt dagen bijna niet. Zijn allebij kortaf en kunnen niets verdragen. Met deze artikel zal ik zeker bepaalde succes hebben. Bedankt ervoor

  6. Faalangst heeft vaak als oorzaak dat een kind geen degelijk onderwijs krijgt , waardoor kennis en vaardigheden onder de maat blijven. Faalangsttraining is prima, maar als voorbij gegaan wordt aan de wèrkelijke oorzaak, dan is het meer symptoombestrijding. Maaike levert uitstekend doordacht lesmateriaal. Eerst dienen ouders dus goed na te gaan of met extra hulp mogelijke leerproblemen opgelost kunnen worden. Faalangst verdwijnt daardoor in de meeste gevallen vanzelf.
    Peter de Visser (Oud-schoolmeester met een bijlespraktijk.)

  7. Helder artikel en de opdrachten spreken me aan. Met een maar… Heeft elk gevoel van falen wel een leerervaring in zich? Wat als je het gevoel hebt dat je faalt omdat jij steeds zesjes haalt en jouw vriendjes negens. Ik mag het als ouder niet invullen, maar zal hij in staat zijn hier een leerervaring aan te koppelen? Kan dit het negatieve gevoel ook niet versterken?

  8. We vermoeden dat onze dochter van 7 faalangst heeft. Ze staart zich blind op alle punten te hebben. 1 foutje en heel haar toets of oefening is voor haar mislukt. Ze krijgt hier ook stressaanvallen van… ze volgt ook al een tijdje logo en haar kunnen is al flink verbeterd maar nu komt die faalangst opduiken 🙁

  9. Een heldere uitleg en zeer bruikbare tips.
    Ik ga er zo snel mogelijk mee aan de slag.
    Wil heel graag (leer)blokkades door faalangst verhelpen en kinderen het zelfvertrouwen geven dat ze de lesstof zelf aankunnen.

  10. Ik denk ook echt dat mijn zoon faalangst heeft. Maar dan meer als hij bij een vriendje gaat spelen, vooral wanneer er een hond is, hier is echt angst voor. Maar ook bij t zwemmen had hij het. Op school valt t mee volgens mij.

  11. Mijn dochter van 8 heeft erge faalangst. Daarbij komt dat wij sinds kort weten dat ze dyslectie heeft. Dit alles met een IQ van een hoog begaafde. Ze ligt helemaal in de knoop bij toetsweken en vind school helemaal niet leuk. Als moeder zit ik met mijn handen in het haar. Ik weet dat ze het kan alleen komt het er niet uit. We moeten nu op zoek naar een faalangsttraining voor een hoogbegaafd kind.
    Ik zal deze oefeningen alvast eens proberen.

  12. Ik vond het een heel duidelijk stuk over faalangst. Mijn zoon van 8,5 heeft faalangst in niet zo’n hoge mate, maar je merkt wel dat hij er op school en voetbal last van heeft. Gelukkig werkt de school en voetbalclub goed mee. Het is een leerproces voor hem, maar ook voor ons als ouders.

  13. mijn zoon zit in groep 7 en krijgt van meet af aan te horen dat hij beter moet luisteren. Beter zijn best moet doen. Beter moet opletten. Dodelijk vermoeiend, dit soort platitudes. IK DOEEEEEEEEEEEE mijn best, ik let op, maar ik snap het na alleen de uitleg vaak nog niet, hoor ik hem dan zeggen. Thuis snapt hij het wel, na een korte uitleg, en vaak in 1 x. Als hij ongelukkig thuiskomt met huiswerk, dan kan hij niks meer aan en duurt het eindeloos om zijn werk af te krijgen. Dat is faalangst totdat hij naar bed kan. Dan breekt mijn hart. O, ja en mijn geduld…dat breekt ook.

    • Gaan bewegen bij de oefening zodat de angst eruit kan. En ik zou kijken of hij geen last heeft van ruis.( omgevingsgeluid) Als hij het thuis in een rustige omgeving meteen begrijpt en op school niet . Succes met bewegen . Bewegen geeft ook veel plezier in het leren.

  14. Beste Wendy,
    dank voor het uitgebreide stuk over faalangst. Duidelijk en prettig geschreven.
    Het is bijzonder verdrietig om een kind op deze manier te zien blokkeren. Wij gaan zeker aan de slag met jouw oefeningen!

  15. Wat een heldere uitleg van wat faalangst nu precies is en ook de oefeningen die je geeft zijn prettig. Ik herken veel van wat je noemt ook in de kinderen die ik in mijn praktijk begeleid en train met faalangst.

  16. Fijn om te zien dat NLP toegepast wordt op de basisschool of thuis in kleine kring..Heb zelf onvoorstelbaar goede ervaringen met schijnbaar simpele oefeningen. Als er iemand sceptisch was…. juist dan was ik het wel. Ja, dat zal wel dacht ik dan om daarna in mijn oude patroon verder te gaan. Tot ik het gedwoon ben gaan doen. Uiteindelijk bestaat er geen falen alleen feedback. Je hebt niets te verliezen. Ervaar het zelf en zie de groei. Door toepassing van NLP kun je kinderen helpen met faalangst. Door samen met je kind ermee bezig te zijn krijg je ook meer inzicht in je kind en ontstaat er een innige onderlinge band. Ook als ouder is er zoveel meer te halen uit NLP voor jezelf. Ik wil iedere ouder die het beste uit het kind wil halen (en dan bedoel ik niet de hoogste punten halen maar levensgeluk) NLP aanraden. Ga Je verdiepen in wat NLP je kan brengen. Er bestaat geen opleiding “Hoe kinderen op te voeden” maar NLP hoort gewoon bij de opvoeding. Mijn Advies. Lees erover, pas het toe en wordt enthousiast.
    Groetjes Pierre

  17. bedankt voor deze informatie en Wendy ik vind het grappig je nu weer te zien alleen dan op deze manier ipv bij de NLP zoals afgelopen weekend.
    Groet Silke

  18. Mijn zoontje van 7 heeft enorme faalangst. Al ver voor de eerste dag in groep 1 werd hij snachts huilend wakker of de juf wel wist dat hij nog niet knippen en plakken kon, dit zelfde met de eerste zwemles dat ik wel tegen de badmeester moest zeggen dat hij nog niet kon duiken. Hij blijft nu hangen op de tafels (x sommen ) omdat hij 6 goede antwoorden geeft en dan ineens aan het twijfelen slaat. En zo valt hij bij veel meer lessen uit. Zo zielig. Ik vertel hem altijd dat hij het leren moet en dat hij het al heel knap doet maar zelf…. ..

  19. hai, ik herken het bij mijn dochter heel sterk. Dit heeft ze denk ik van mij. Mijn zoontje heeft er geen last van.

    Groetjes wendelien sleurink

  20. ik vermoed dat mijn jongste zoon faalangst heeft.
    thuis overhoren we hem voor een komende toets dan weet hij vaak alles en op school komt er dan een krappe voldoende bijv.
    herken dit ook bij mezelf had er als kind ook erg veel last van black outs tijdens toetsen .

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *