Klas overslaan: wel of niet doen?

Als je kind voorloopt op de leerstof en behoefte heeft aan uitdaging, kan een klas overslaan een oplossing zijn. Aan deze keuze zitten voor-en nadelen. In dit artikel gaan we in op de voor-en nadelen van een klas overslaan voor de ontwikkeling van je kind.

Wanneer komt je kind in aanmerking om een klas over te slaan?

Er zijn diverse criteria die meegenomen worden om te kijken of een klas overslaan een succesvolle interventie is.

Zo wordt er allereerst gekeken naar de cognitieve vermogens van je kind. Het gaat dan over de voorsprong die je kind heeft op een vakgebied (of meerdere vakgebieden). Het geeft inzicht als je weet hoe groot deze voorsprong is. Hiervoor kan een uitgebreid intelligentie onderzoek uitkomst bieden of een didactisch onderzoek.

Bij een didactisch onderzoek wordt gekeken op welke vier hoofdvakken (rekenen, begrijpend lezen, spelling en technisch lezen) er een voorsprong meetbaar is. Als deze voorsprong 6 tot 12 maanden betreft én op meerdere vakken is, kan een school voorstellen om een leerjaar over te slaan.

Dit didactisch onderzoek kan door een intern begeleider uitgevoerd worden of door een extern deskundige. Tip: het is fijn als dit onderzoek door een specialist hoogbegaafdheid uitgevoerd kan worden. Deze heeft extra oog voor faalangst of kan een vermoeden van onderpresteren soms uitspreken, waardoor er vervolgonderzoek naar komt. 

Bijvoorbeeld een leerling die aan het einde van groep 3 instroomt in groep 5. Een voorsprong die groter is dan één jaar leidt in veel gevallen tot het overslaan van een volledig schooljaar. Er is een tussen optie bij kinderen die een voorsprong van minder dan een jaar hebben: dan kunnen twee schooljaren in één schooljaar gegeven worden. 

Ten tweede is het belangrijk om te kijken zich sociaal-emotioneel voelt en ontwikkelt. Kinderen met een growth mindset zien nieuwe dingen leren als een vorm die bij ontwikkelen hoort. Een gedachte die hierbij past is bijvoorbeeld: ook als je niet geboren bent als muzikant maar wel wilt oefenen en in je inzet kun je piano leren spelen. 

Het tegenovergestelde, een fixed mindset, kan een kind belemmeren in zijn ontwikkelen. Het denkt dat de intelligentie bijvoorbeeld al vastlegt en dat oefenen voor rekenen weinig verschil maakt. Een kind met een growth mindset zit in veel gevallen ook sociaal-emotioneel meer stabiel in zijn vel. Het heeft zich helpende gedachten aangeleerd, waardoor de ontdekkingsdrang ook ruimte krijgt. Ontdekkingsdrang naar kennis, ontwikkeling en naar het vinden van antwoorden op de vele vragen die een kind heeft. 

Kinderen met een fixed mindset lopen het risico op onderpresteren. Daarbij komt een kind die een jaar overslaat bij oudere leerlingen in de klas. Deze zijn op sociaal-emotioneel gebied verder in hun ontwikkeling. Het is belangrijk om te kijken of een kind goed hierbij aan kan sluiten. Zo kan een kleuter die groep 3 overslaat, moeite hebben om in groep 4 in te stromen. Praktische problemen als nog in Sinterklaas geloven of slecht tegen zijn verlies kunnen spelen dan op een andere golflengte als de rest van de klas. 

Een ander criterium kan zijn wat het kind er zelf van vindt. Wil deze versnellen of juist in de klas blijven? Als een kind liever bij zijn leeftijdsgenoten blijft, kan er in de klas ook gekozen worden voor een andere begeleiding. Zo wordt de stof verdiept en krijgt het kind verdieping aangeboden. 

De voors en tegens van een klas overslaan

Elke keuze heeft voor-en nadelen, zo is het ook met een klas overslaan.

De voordelen van een klas overslaan zijn:

• Een kind wordt op sociaal-emotioneel niveau uitgedaagd, omdat het met ‘oudere’ kinderen omgaat. Volgens stichting Lich, het landelijk informatiecentrum voor hoogbegaafdheid, draagt een klas overslaan zo bij aan het leren levelen van communicatie en sociale omgangsvormen met oudere kinderen. (Hoog)begaafde kinderen zullen zich staande moeten houden in een omgeving die bestaat uit zowel gelijkgestemden als mensen die op een ander niveau leren. Dit vraagt veel aanpassingsvermogen, iets wat ze kunnen leren door een klas over te slaan.
• De leerstof sluit beter aan bij de leerbehoefte van het kind. Daarbij hoeft een kind geen extra boekjes te maken in de klas. Er zijn (hoog)begaafde kinderen die aan de leerstof van een leerjaar hoger, al voldoende uitdaging hebben.
• Een (hoog)begaafd kind hoeft minder vaak uit de klas voor extra verdieping en uitdaging, deze wordt meer in de klas aangeboden. Hierdoor voelt een kind zich minder een uitzondering.

Oefening Rekenen Groep 2 (Gratis)

Download

Werkbladen Groep 3 Rekenen (Gratis)

Download

Werkbladen Spelling Groep 3 (Gratis)

Download

Enkele nadelen van een jaar versnellen zijn:

• Er zijn kinderen die er cognitief gezien erg aan toe zijn, maar sociaal-emotioneel nog niet. Een kind kan bijvoorbeeld nog erg angstig zijn of snel huilen. Hierdoor kan een klas overslaan ervoor zorgen dat het kind juist een doelwit van pesterijen wordt.
• Als een kind ouder is en versnelt, kan het lastig zijn om nieuwe vriendschappen te sluiten. Zeker in een klas waar de groepen gevormd zijn en er weinig keuze is, kan dit een ingrijpend nadeel zijn.
• Kinderen die versnellen en ‘vroege leerlingen’ zijn, kunnen dan al voor hun 11e levensjaar naar het middelbaar onderwijs uitstromen. Dit kan voor veel ouders best een drempel zijn. Zeker als het nodig is dat je kind twee keer een leerjaar versnelt. Kan een kind zich dan al staande houden in de middelbare school wereld? En hoe jong is deze als het uitstroomt naar het hoger onderwijs?

Klas overslaan bij hoogbegaafde kinderen

Er zijn scholen die niet kiezen voor een klas overslaan bij hoogbegaafde kinderen. In plaats daarvan kiezen ze ervoor om zich te richten op verdieping en verbreding. 

Zo hoeven hoogbegaafde kinderen niet alle basisstof van de methode te maken. Ze krijgen leerstof en opdrachten op hun niveau, maken van de basisstof het belangrijkste en gaan verder met verdiepende opdrachten.

Verdiepende opdrachten doen een beroep op het analyseren of het creatief oplossen van een probleem en vraagstuk. Slimme kleuters werken in de klas vaak met smartgames. Dit zijn spellen die speciaal ontwikkeld zijn voor intelligente kinderen. Zo loods een kind een auto door een doolhof en beschrijft het spel dat deze niet op de rode of groene vakken mag komen. 

Een andere manier van omgaan met hoogbegaafde kinderen op de basisschool zonder een klas over te slaan, is al te oefenen met de stof van het volgende leerjaar. Slimme kleuters die al kunnen lezen krijgen op een leeftijdsadequate manier spelling aangeboden. Er zijn hele leuke spellingboekjes te koop die ook thuis geoefend kunnen worden. 

Of maak gebruik van spellen die een beroep doen op hun creatieve oplossingsvermogen. Zo is een speurtocht door huis een leuke manier om spelenderwijs met het ruimtelijk inzicht aan de slag te gaan. Ook het oefenen met klok leren kijken kan een slimme en nieuwsgierige kleuter uitdaging bieden. En een stuk controle: zo weet het precies hoe laat de school begint en eindigt. Als ouders heb je hier ook voordelen van. 😉 

Belangrijk: overleg met alle partijen

Het is belangrijk om bij een vermoeden van (hoog)begaafdheid goed te overleggen met alle partijen. Allereerst met de school. De visie van school op hoogbegaafdheid is van invloed op de begeleiding van een slimme leerling. Waar de ene school voorstander is van een klas overslaan, zal een andere school de voorkeur geven aan het oprichten van een plusklas. Of aan extra begeleiding binnen of buiten de groep. 

Als ouders ken je jouw kind het beste. Het is fijn om als opvoeder te overleggen met school, die gespecialiseerd is in het begeleiden van leren. Probeer samen te analyseren wat er nodig is om jouw kind tot leren te laten komen. Hoe voelt jouw kind zich (weer) fijn op school?

Een school kan ervoor kiezen om een extern deskundige te raadplegen. Dit gaat altijd in overleg met ouders. Een extern deskundige kan een orthopedagoog zijn. Deze is gespecialiseerd in de ontwikkeling van kinderen. Ook kan het zijn dat een school een hoogbegaafdheidsspecialist wil raadplegen, om zo praktische tips te krijgen voor in de klas.

De gemeente kan ook aanhaken bij zo’n overleg. De gemeente is vanuit de jeugdwet verplicht om te ondersteunen op het gebied van gedrag. Als bijvoorbeeld een leerling extra begeleiding nodig heeft vanuit zijn hoogbegaafdheid om zo een sterker zelfbeeld te ontwikkelen, zal dit uit het potje van de gemeente betaald en begeleid worden. 

Bespreek als ouders zeker je zorgen, vragen en visie met de school. Door samen te overleggen kun je het beste toewerken naar een gezamenlijk plan wat succes oplevert voor je kind.

Mirjam de Stigter, BEd

Mirjam heeft 13 jaar onderwijservaring in het basisonderwijs. Zo heeft ze ruim 8 jaar gewerkt in het fase onderwijs en draaide ze daar ieder half jaar fase 4/5 (2e half jaar groep 2 en 1e half jaar groep 3) of fase 5/6. ( 1e en 2e helft groep 3).

Over Mirjam