Klas overslaan: wel of niet doen?

Als je kind voorloopt op de leerstof en behoefte heeft aan uitdaging, kan een klas overslaan een oplossing zijn. Aan deze keuze zitten voor- en nadelen. In dit artikel gaan we in op de voor- en nadelen van een klas overslaan voor de ontwikkeling van je kind.

Wanneer komt je kind in aanmerking om een klas over te slaan?

Er zijn diverse criteria die meegenomen worden om te kijken of een klas overslaan een goede beslissing is.

Zo wordt er allereerst gekeken naar de cognitieve vermogens van je kind. Het gaat dan over de voorsprong die je kind heeft op een vakgebied (of meerdere vakgebieden). Het geeft inzicht als je weet hoe groot deze voorsprong is. Hiervoor kan een uitgebreid intelligentie-onderzoek uitkomst bieden of een didactisch onderzoek.

Bij een didactisch onderzoek wordt gekeken op welke vier hoofdvakken (rekenen, begrijpend lezen, spelling en technisch lezen) er een voorsprong meetbaar is. Als deze voorsprong 6 tot 12 maanden betreft én op meerdere vakken is, kan een school voorstellen om een leerjaar over te slaan.

Dit didactisch onderzoek kan door een intern begeleider of door een externe deskundige. Tip: het is fijn als dit onderzoek uitgevoerd kan worden door een specialist op het gebied van hoogbegaafdheid. Deze specialist heeft extra aandacht voor faalangst en kan soms vermoedens van onderpresteren uitspreken, wat vervolgonderzoek kan rechtvaardigen. 

Een voorsprong van meer dan één jaar leidt in veel gevallen tot het overslaan van een volledig schooljaar. Bijvoorbeeld, een leerling die aan het einde van groep 3 instroomt in groep 5. Er is echter een tussenoptie voor kinderen met een voorsprong van minder dan een jaar: in dat geval kunnen twee schooljaren in één schooljaar worden gegeven. 

Ten tweede is het belangrijk om te kijken hoe een kind zich sociaal-emotioneel voelt en ontwikkelt. Kinderen met een growth mindset zien nieuwe dingen leren als een vorm die bij ontwikkelen hoort. Een gedachte die hierbij past is bijvoorbeeld: zelfs als je niet als muzikant bent geboren, kun je piano leren spelen door oefening en inzet. 

Het tegenovergestelde, een fixed mindset, kan een kind belemmeren in zijn ontwikkelen. Het denkt dat de intelligentie bijvoorbeeld al vastligt en dat oefenen voor rekenen weinig verschil maakt. Een kind met een growth mindset zit in veel gevallen ook sociaal-emotioneel meer stabiel in zijn vel. Het heeft zich helpende gedachten aangeleerd, waardoor de ontdekkingsdrang ook ruimte krijgt. Ontdekkingsdrang naar kennis, ontwikkeling en naar het vinden van antwoorden op de vele vragen die een kind heeft. 

Kinderen met een fixed mindset lopen het risico op onderpresteren. Daarbij komt een kind dat een jaar overslaat bij oudere leerlingen in de klas. Deze zijn op sociaal-emotioneel gebied verder in hun ontwikkeling. Het is belangrijk om te kijken of een kind goed hierbij aan kan sluiten. Zo kan een kleuter die groep 3 overslaat, moeite hebben om in groep 4 in te stromen. Praktische problemen, als nog in Sinterklaas geloven of slecht tegen zijn verlies kunnen, spelen dan op een andere golflengte dan de rest van de klas. 

Een ander criterium kan zijn wat het kind er zelf van vindt. Wil het kind versnellen of juist in de klas blijven? Als een kind liever bij zijn leeftijdsgenoten blijft, kan er in de klas ook worden gekozen voor een andere begeleiding, waardoor de stof wordt verdiept en het kind verdieping aangeboden krijgt. 

De voors en tegens van een klas overslaan

Elke keuze heeft voor- en nadelen. Dit geldt ook voor een klas overslaan.

De voordelen van een klas overslaan zijn:

• Een kind wordt op sociaal-emotioneel niveau uitgedaagd doordat het met ‘oudere’ kinderen omgaat. Volgens stichting LICH, het Landelijk Informatiecentrum voor Hoogbegaafdheid, draagt het overslaan van een klas bij aan het ontwikkelen van communicatie- en sociale vaardigheden met oudere kinderen. (Hoog)begaafde kinderen moeten zich staande houden in een omgeving met zowel gelijkgestemden als leerlingen op andere niveaus. Dit vereist veel aanpassingsvermogen, iets wat ze kunnen leren door een klas over te slaan.
• De leerstof sluit beter aan bij de leerbehoefte van het kind, en daarbij hoeft een kind geen extra werkboekjes in de klas te maken. Er zijn (hoog)begaafde kinderen die al voldoende uitdaging vinden in de leerstof van een hoger leerjaar.
• Een (hoog)begaafd kind hoeft minder vaak uit de klas te worden gehaald voor extra verdieping en uitdaging, omdat deze meer binnen de klas wordt aangeboden. Hierdoor voelt een kind zich minder buitengesloten.

Werkbladen Spelling Groep 8 (Gratis)

Download

Werkbladen Spelling Groep 7 (Gratis)

Download

Oefening Rekenen Groep 2 (Gratis)

Download

Enkele nadelen van een jaar versnellen zijn:

• Er zijn kinderen die cognitief gezien al ver zijn, maar sociaal-emotioneel nog niet. Een kind kan bijvoorbeeld nog erg angstig zijn of snel huilen. Daardoor kan het overslaan van een klas ervoor zorgen dat het kind juist het doelwit van pesterijen wordt.
• Wanneer een kind ouder is en versnelt, kan het lastig zijn om nieuwe vriendschappen te sluiten, vooral in een klas waar de groepen al gevormd zijn en er weinig keuze is. Dit kan een aanzienlijk nadeel zijn.
• Kinderen die versnellen en als ‘vroege leerlingen’ worden beschouwd, kunnen al voor hun 11e levensjaar doorstromen naar het middelbaar onderwijs. Dit kan voor veel ouders een drempel zijn, vooral als het nodig is dat je kind twee keer een leerjaar overslaat. Kan een kind zich dan al staande houden in de wereld van het middelbaar onderwijs? En hoe jong is het kind als het doorstroomt naar het hoger onderwijs?

Klas overslaan bij hoogbegaafde kinderen

Er zijn scholen die er niet voor kiezen om een klas over te slaan bij hoogbegaafde kinderen. In plaats daarvan richten ze zich op verdieping en verbreding. 

Zo hoeven hoogbegaafde kinderen niet alle basisstof van de methode te doorlopen. Ze krijgen leerstof en opdrachten op hun niveau, maken van de basisstof het belangrijkste en gaan vervolgens verder met verdiepende opdrachten.

Verdiepende opdrachten vragen om het analyseren of creatief oplossen van problemen en vraagstukken. Slimme kleuters werken in de klas vaak met smartgames, speciaal ontworpen voor intelligente kinderen. Zo moeten ze met een spel bijvoorbeeld een auto door een doolhof sturen, zonder de rode of groene vakken te betreden.

Een andere benadering voor het omgaan met hoogbegaafde kinderen op de basisschool zonder een klas over te slaan, is om ze al te laten oefenen met de stof van het volgende leerjaar. Slimme kleuters die al kunnen lezen, krijgen spelling op een leeftijdsadequate manier aangeboden. Er zijn leuke spellingboeken te koop, waarmee kinderen ook thuis kunnen oefenen. 

Of maak gebruik van spellen die een beroep doen op hun creatieve oplossingsvermogen. Een speurtocht in huis is bijvoorbeeld een leuke manier om spelenderwijs te werken aan ruimtelijk inzicht. Ook het oefenen van klokkijken kan een slimme en nieuwsgierige kleuter uitdaging bieden. Zo weet het al precies hoe laat de school begint en eindigt, wat voor ouders ook voordelen kan bieden. 😉 

Belangrijk: overleg met alle partijen

Het is belangrijk om bij een vermoeden van (hoog)begaafdheid goed te overleggen met alle betrokken partijen. Allereerst met de school. De visie van de school op hoogbegaafdheid heeft invloed op de begeleiding van een slimme leerling. Waar de ene school voorstander is van het overslaan van een klas, zal een andere school wellicht de voorkeur geven aan het opzetten van een plusklas, of aan extra begeleiding binnen of buiten de reguliere groep. 

Als ouders ken je jouw kind het beste. Het is fijn om als opvoeder te overleggen met de school, die gespecialiseerd is in het begeleiden van leerlingen. Probeer samen te analyseren wat er nodig is om jouw kind optimaal te laten leren. Hoe kan jouw kind zich (weer) prettig voelen op school?

Een school kan ervoor kiezen om een externe deskundige te raadplegen. Dit gebeurt altijd in overleg met de ouders. Een externe deskundige kan bijvoorbeeld een orthopedagoog zijn, gespecialiseerd in de ontwikkeling van kinderen. Ook kan de school besluiten een specialist op het gebied van hoogbegaafdheid te raadplegen om praktische adviezen te krijgen voor in de klas.

De gemeente kan ook aanhaken bij zo’n overleg. Op grond van de jeugdwet is de gemeente verplicht ondersteuning te bieden op het gebied van gedrag. Als bijvoorbeeld een leerling extra begeleiding nodig heeft vanwege zijn hoogbegaafdheid om zo een sterker zelfbeeld te ontwikkelen, zal dit gefinancierd en begeleid worden door de gemeente.

Bespreek als ouder zeker je zorgen, vragen en visie met de school. Door samen te overleggen kun je het beste werken aan een gezamenlijk plan dat succes oplevert voor je kind.

Mirjam de Stigter, BEd

Mirjam heeft 13 jaar onderwijservaring in het basisonderwijs. Zo heeft ze ruim 8 jaar gewerkt in het fase onderwijs en draaide ze daar ieder half jaar fase 4/5 (2e half jaar groep 2 en 1e half jaar groep 3) of fase 5/6. ( 1e en 2e helft groep 3).

Over Mirjam