Oorzaak en gevolg: uitleg met voorbeelden

Een oorzaak vertelt waarom iets gebeurt. Een gevolg is wat er door die oorzaak gebeurt. Er is nog zoveel meer te vertellen over oorzaak en gevolg. In dit artikel leggen we alles uit. Deze kennis komt goed van pas bij begrijpend lezen.

Een voorbeeld van een oorzaak en gevolg:

~ Het regent, dus ik word nat.

De oorzaak is: het regent.
Het gevolg is: ik word nat.

In dit artikel leggen we je uit:

  • wat het verschil is tussen oorzaak en gevolg;
  • welke signaalwoorden aangeven dat er een oorzaak of een gevolg volgt;
  • hoe je oorzaken en gevolgen in een tekst vindt;
  • hoe je oorzaken en gevolgen uit een tekst in een schema zet;
  • wat het verschil is tussen een oorzaak en een reden.

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 4 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 5 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 6 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 7 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 8 (Gratis)

Wat is het verschil tussen oorzaak en gevolg?

Je hebt nu al een aantal keer de woorden ‘oorzaak’ en ‘gevolg’ gelezen. We leggen je nu precies uit wat deze 2 woorden betekenen en wat het verschil tussen hen is.

• Een oorzaak vertelt je waaróm iets gebeurt. Het geeft de aanleiding of de start van iets weer.

• Het gevolg is wat daarná gebeurt; het vervolg. Het vertelt hoe iets verder gaat.

De woorden hebben dus veel met elkaar te maken. Meestal vind je de 1 niet zonder de ander in een tekst.

Laten we nog eens kijken naar ons voorbeeld uit het begin van dit artikel:

~ Het regent, dus ik word nat.

De oorzaak in deze zin is: het regent.
Het gevolg is: ik word nat.

Je kunt ook zeggen: dat ik nat word, komt doordat het regent. Dat het regent, is dus de oorzaak. Het gevolg, of wat daarna gebeurt, is dat ik nat word.

We geven nog een voorbeeld:

~ Farah moet nablijven. Ze zat te kletsen in de les.

Als je wilt weten wat de oorzaak is in deze zin, moet je dus op zoek naar de aanleiding. Is dat: Farah moet nablijven? Nee, dat is niet de aanleiding; dat is juist het gevolg.

De oorzaak is dat ze zat te kletsen in de les. Het gevolg daarvan is dat Farah moet nablijven.

Voor de zekerheid geven we nog een voorbeeld:

~ Joep had niet goed geleerd voor zijn toets. Hij heeft nu een onvoldoende gehaald.

Wat is de oorzaak in deze zin?

De oorzaak is dat Joep niet goed had geleerd voor zijn toets. En omdat hij niet goed geleerd had, is het gevolg dat hij nu een onvoldoende heeft gehaald.

Wat is het verschil tussen oorzaak en gevolg?

Waarom moet je oorzaak en gevolg begrijpen?

Waarom is het goed om in een zin of tekst de oorzaak en het gevolg te kunnen vinden?

Dit is handig, omdat je dan beter begrijpt waaróm dingen gebeuren. Waarom moest Farah nablijven? Omdat ze zat te kletsen in de les.
Waarom werd ik nat? Omdat het regende.

Bij begrijpend lezen kom je heel vaak oorzaken en gevolgen tegen. Als je deze weet te vinden, dan snap je steeds beter waarom dingen gebeuren. En welke gebeurtenissen met elkaar te maken hebben.

Maar niet alleen bij begrijpend lezen kan je dit gebruiken, eigenlijk komt deze kennis altijd van pas.

Zoals bij een nieuwsuitzending. Je hoort de nieuwslezer dan bijvoorbeeld zeggen:

‘De dijken zijn doorgebroken. Het stormde gisteren heel hard, waardoor het water steeg.’

De oorzaak is: de storm
Het gevolg is: het stijgende water
En er is nog een gevolg: de dijken braken door.

Bekijk ook:

Oorzaak, gevolg en signaalwoorden

Wist je dat je oorzaken en gevolgen vaak makkelijk kunt herkennen in een tekst? Meestal staat er niet letterlijk bij vermeld dat het om een oorzaak of een gevolg gaat. In plaats daarvan gebruikt de schrijver meestal signaalwoorden.

Signaalwoorden geven het verband aan tussen 2 zinnen of alinea’s. Ze vertellen je bijvoorbeeld wanneer er een opsomming komt, een conclusie of een tegenstelling. Maar ze kunnen dus ook aangeven dat er een oorzaak of een gevolg volgt.

Belangrijke signaalwoorden die oorzaken en gevolgen aangeven zijn:

  • door
  • waardoor
  • daardoor
  • te danken aan
  • te wijten aan
  • als gevolg van
  • ten gevolge van

We geven je weer wat voorbeelden:

~ Door mijn val in de sloot had ik een natte broek.

Oorzaak: mijn val in de sloot
Gevolg: een natte broek

~ Al mijn goede kleren zaten in de was, waardoor ik niets leuks had om aan te trekken.

Oorzaak: al mijn goede kleren zaten in de was
Gevolg: ik had niets leuks om aan te trekken

~ Mijn cavia is al 2 dagen erg ziek. Daardoor eet hij slecht.

Oorzaak: mijn cavia is al 2 dagen erg ziek
Gevolg: hij eet slecht

~ Zijn goede prestaties van vandaag heeft Milan te danken aan de gunstige weersomstandigheden.

Oorzaak: de gunstige weersomstandigheden van vandaag
Gevolg: goede prestaties van Milan

~ Mijn gebroken been is te wijten aan mijn ongelukkige val van 2 dagen geleden.

Oorzaak: mijn ongelukkige val van 2 dagen geleden
Gevolg: mijn gebroken been

~ Als gevolg van de overstromingen zijn veel mensen dakloos geworden.

Oorzaak: de overstromingen
Gevolg: veel mensen zijn dakloos geworden

~ Ten gevolge van blaadjes op het spoor was de trein ernstig vertraagd.

Oorzaak: blaadjes op het spoor
Gevolg: de trein was ernstig vertraagd

Zelf oorzaak en gevolg oefenen

We gaan nu zelf oorzaken en gevolgen zoeken in de volgende tekst.

Suiker is niet gezond
  
Suiker is helemaal niet gezond: je wordt er dik van en het is niet goed voor je tanden. Daarom wordt suiker in frisdrank en snoep vaak vervangen door andere zoetmiddelen. Bovendien kopen steeds meer mensen liever etenswaren waaraan geen suiker is toegevoegd. Er komen dus meer en meer suikerloze etenswaren in de supermarkt.

Eerst lees je de tekst een keer goed door, zodat je weet waar hij over gaat. Daarna kijk je of je oorzaken en gevolgen kunt vinden.

Daarvoor lees je de tekst nog een keer, maar nu met een tweetal vragen in je hoofd:

  • Waarom zijn bepaalde dingen gebeurd?
  • Wat is er daarna gebeurd?

De antwoorden op je eerste vraag zijn de oorzaken. De antwoorden op de tweede vraag geven de gevolgen weer.

De antwoorden

We beginnen bij het begin. Daar staat:

~ Suiker is helemaal niet gezond: je wordt er dik van en het is niet goed voor je tanden.

In dit stukje tekst staat al meteen een gevolg: je wordt er dik van.
Maar wat is de oorzaak van dat dik worden?

Als je terugleest, zie je staan: Suiker is helemaal niet gezond.
De oorzaak van dat dik worden is dus suiker! Suiker is niet gezond en daar word je dik van.

De eerste oorzaak en het eerste gevolg hebben we daarmee al gevonden.

Eens kijken of we er nog meer zien. In het volgende stukje staat:

~ Daarom wordt suiker in frisdrank en snoep vaak vervangen door andere zoetmiddelen.

Dit is weer een gevolg. Dat zie je snel aan het signaalwoord ‘daarom’. Zie jij het ook? Door het signaalwoord ‘daarom’ weet je dat er een gevolg komt.

We weten nu het gevolg: suiker in frisdrank en snoep wordt vaak vervangen door andere zoetmiddelen.

Maar wat is de oorzaak nu? Waarom wordt suiker vaak vervangen?

Voor een antwoord op die vraag moeten we weer even teruglezen. In de zin voor deze zin zien we staan: je wordt er dik van en het is niet goed voor je tanden.

Ah, dat is het!

• De oorzaak is: je wordt dik van suiker en het is niet goed voor je tanden.
• Het gevolg is: suiker in frisdrank en snoep wordt vaak vervangen door andere zoetmiddelen.

Zie je trouwens dat het stukje ‘je wordt er dik van’ nu ineens een oorzaak is? In het begin was dit stukje tekst nog een gevolg. Het is dus mogelijk dat een zin zowel een oorzaak als een gevolg is.

Oorzaak en gevolg schema

Als je het moeilijk vindt om alle oorzaken en gevolgen uit een tekst te halen, is het slim een schema te maken.

Zo’n oorzaak-en-gevolg-schema ziet eruit als een visgraat. Dit schema wordt ook wel eens een oorzaak-gevolg-diagram genoemd.

Het uiteinde van het schema (de kop van de visgraat dus) bevat altijd het gevolg. Alle pijlen wijzen naar een lijn die uitkomt bij dat uiteinde. De pijlen staan voor alle oorzaken die worden genoemd.

Kijk eens naar onderstaand schema. Het is een samenvatting van een tekst over iemand die zich heel erg moe voelt.

Oorzaak gevolg schema

Je ziet nu goed hoe het schema is opgebouwd. Alle pijlen (en dus ook alle oorzaken) wijzen naar een lijn die uitkomt bij het gevolg.

Je kunt zelf zo’n schema maken als er binnen een tekst verschillende oorzaken worden genoemd die leiden tot een bepaald gevolg.

Het verschil tussen oorzaak-gevolg en reden-gevolg

Een gevolg heeft niet altijd een oorzaak. Er kan ook een reden voor zijn. Dat klinkt nogal ingewikkeld. Wat is dan precies het verschil tussen een oorzaak en een reden?

Een oorzaak draait altijd om iets wat je zelf niet in de hand hebt. Het gebeurt; je hebt er niets over te zeggen. Dat geldt bijvoorbeeld voor weersomstandigheden of een ongeluk.

Een reden draait om iets waar je wél invloed op hebt. Bijvoorbeeld de manier waarop je iets leert of iets doet.

Voorbeeld van een oorzaak-gevolg relatie in een zin:

~ Door de sterke wind kwam de fietser niet vooruit.

Oorzaak: de sterke wind
Gevolg: de fietser kwam niet vooruit

Voorbeeld van een reden-gevolg relatie:

~ Ik haalde een diepe onvoldoende, omdat ik niet goed had geleerd.

Reden: ik had niet goed geleerd
Gevolg: ik haalde een diepe onvoldoende

Zie je het verschil? Op de reden heb je wel invloed. Je had er immers voor kunnen kiezen wél goed te leren.

Op de oorzaak heeft de fietser geen invloed. Hij kan niet zomaar de wind uit zetten.

Bij een reden wordt in plaats van ‘doordat’ vaak ‘omdat’ gebruikt. Toch wordt ‘omdat’ ook wel eens gebruikt bij een oorzaak. Tegenwoordig zijn de regels daarvoor minder streng dan vroeger.

Twijfel je dus of je ‘omdat’ of ‘doordat’ moet gebruiken? Kies dan altijd voor ‘omdat’, dan zit je sowieso goed.

Het verschil tussen oorzaak-gevolg en reden-gevolg

Oorzaak en gevolg samengevat

Samenvattend kun je het volgende zeggen over oorzaak en gevolg:

  • Een oorzaak geeft aan waaróm iets gebeurt. Een gevolg vertelt je wat er daarna gebeurt.
  • Als je oorzaken en gevolgen in een tekst goed herkent, leg je gemakkelijker verbanden tussen de beschreven gebeurtenissen.
  • Bepaalde signaalwoorden laten zien dat in een tekst oorzaken en gevolgen worden besproken. Voorbeelden daarvan zijn: door, daardoor, doordat, als gevolg van.
  • Een oorzaak-gevolg-diagram is een schema dat aangeeft welke oorzaken hebben geleid tot een bepaald gevolg.
  • Een oorzaak verwijst naar een aanleiding waar je als mens geen invloed op hebt. Een reden is een aanleiding waar je wel iets over te zeggen hebt.

Heb je nog vragen over oorzaak en gevolg? Of wil je meer weten over begrijpend lezen? Laat het ons weten in een reactie of neem contact met ons op.

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 4 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 5 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 6 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 7 (Gratis)

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 8 (Gratis)

Rochelle Schaepkens, BEd Master EN

Rochelle behaalde een Bachelor en Master of Education (PABO en Master Leren en Innoveren). Daarnaast heeft ze de opleidingen tot Taalexpert, Rekenexpert en Remedial Teaching gevolgd. Ze heeft 20 jaar ervaring als leerkracht en unitleider op een basisschool. Nu werkt ze als docent op de Pabo en als Content Creator voor Wijzer over de basisschool.

Gerelateerde artikelen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *