Blijven zitten op de basisschool: dit moet je weten

Blijven zitten op de basisschool. Het is een mogelijkheid die bij veel ouders vragen oproept. Vooral als school eerder hierover signalen heeft aangegeven.

Als je hoort dat je kind blijft zitten, kan dit best even slikken zijn. Zeker als je dit niet had verwacht of als het erop leek dat je kind toch wel zou overgaan. Wat is doubleren nu precies? En wie bepaalt of je kind moet blijven zitten?

Wat is doubleren of zittenblijven?

Doubleren en zittenblijven zijn twee woorden met dezelfde betekenis. De leerling doet het schooljaar nog een keer over. Bij kleuters spreken we officieel niet over zittenblijven. Als het nodig is dat een kleuter nog een keer groep 1 of 2 doorloopt, noemen we dit een kleuterverlenging. Met deze checklist kunnen scholen kijken of een leerling uit groep 2 toe is aan de overstap naar groep 3.

In de Nederlandse wet staat niet dat een school verplicht is om een kind wel of niet te laten zitten. Scholen zijn vrij om te bepalen onder welke voorwaarden een leerling overgaat. Wel kun je als ouder via de MR van de school invloed op het proces uitoefenen. Zo kun je vragen of het doublure-beleid op de agenda kan komen en besproken wordt.

In Nederland bleef in 2019 10% van de basisschoolleerlingen zitten. Dit komt overeen met 1 op de 10 leerlingen. In een klas van 30 leerlingen blijven gemiddeld dus 3 kinderen zitten.

Wanneer hoor je of je kind blijft zitten?

De meeste scholen beslissen uiterlijk na de meivakantie of een leerling blijft zitten. Het kan echter zijn dat je het bericht al eerder krijgt. Als je kind veel moeite met de leerstof heeft of te maken heeft met sociaal-emotionele problemen, komt het voor dat de leerkracht je al eerder inlicht.

Die vervroegde boodschap wordt ook wel een voorlopige doublure genoemd. Deze mededeling is dan meer bedoeld om ouders voor te bereiden op en in te lichten over de daadwerkelijke kans op een doublure.

Het andere uiterste is dat je het definitieve besluit over blijven zitten nét voor de zomervakantie hoort. Door de uitslag van de Cito-toetsen of een groot overleg waarin leerkrachten je kind besproken hebben, kan de school alsnog tot de conclusie komen dat zittenblijven beter is.

Het is fijn als de leerkracht je al vroeg in het traject van een mogelijke doublure meeneemt. Zo kun je alvast wennen aan het idee én kun je eventueel thuis nog wat extra oefenen. Dit is een beetje vergelijkbaar met het idee ‘we hebben eraan gedaan wat we konden’. De officiële beslissing komt dan minder hard aan.

Wie bepaalt of je kind moet blijven zitten?

Scholen mogen zelf de voorwaarden voor blijven zitten opstellen. Vaak beschrijven ze die in de schoolgids en hun schoolplan. Daarnaast hebben veel scholen een vaste procedure voor het blijven zitten.

Zo bespreken leerkrachten hun leerlingen in de groepsbespreking met de intern begeleider. De leerkracht en de intern begeleider kijken samen naar de ontwikkeling op cognitief en sociaal-emotioneel vlak. 

Als er twijfels of zorgen zijn, kunnen de leerkracht en intern begeleider ervoor kiezen de leerling in een groter overleg te bespreken. Naast de intern begeleider en groepsleerkracht sluiten dan bijvoorbeeld ook een orthopedagoog en ambulant begeleider aan.

De orthopedagoog is gespecialiseerd in de leerontwikkeling van kinderen. Hij kan advies geven of de leerling, met de eigen onderwijsbehoefte en de resultaten op dit moment, klaar is om succesvol in een nieuw leerjaar te starten. 

De ambulant begeleider kijkt mee naar de invulling van eventuele extra individuele begeleiding. Je kunt dan denken aan de vraag: wat heeft deze leerling nodig aan praktische begeleiding om tegemoet te komen aan zijn onderwijsbehoefte?

Op schoolniveau worden doublures vaak ook besproken door de intern begeleider en de directeur. De directeur is als eindverantwoordelijke voor de school zo ook op de hoogte van kinderen die blijven zitten.

De gevolgen van doubleren school

Een duidelijk meetbaar gevolg is dat kinderen die doubleren een jaar later uitstromen dan gemiddeld. Daarnaast kan door doublure meer lestijd gegeven worden aan de basis bij taal en rekenen. 

Als de sommen tot 10 nog niet voldoende geautomatiseerd zijn of de leerling nog erg jong is in het gedrag, geeft een jaar extra meer tijd. In die tijd kan de leerling zich de leerstof eigen maken. Of hij kan groeien in weerbaar worden, leren omgaan met teleurstellingen en een positief zelfbeeld ontwikkelen.

Door een doublure krijgt een kind te maken met een andere groepssamenstelling. Het kan zijn dat er een wisseling in leerkrachten is en in klasgenoten.

Recent onderzoek naar zittenblijven toont aan dat de positieve effecten van doubleren verdwijnen op lange termijn. Wat beter zou passen volgens de uitkomst van dit onderzoek: het kind wél laten doorgaan en insteken op extra en intensieve individuele begeleiding. 

In de onderwijspraktijk blijkt dit nog lastig realiseerbaar. Als deze omslag gemaakt kan worden, zouden veel kinderen niet meer hoeven doubleren.

De positieve effecten van doubleren op korte termijn:

• Meer oefentijd om aan een sterke reken– en taalbasis te werken.
• Meer oefentijd om sociale vaardigheden te versterken.
• Succeservaringen voor de leerling. Als hij de stof voor de tweede keer doet is de kans groter dat hij hem vlotter doorloopt.
• Betere aansluiting op de onderwijsbehoefte van de leerling. Bijvoorbeeld doordat er meer informatie is over welke leerstrategie en onderwijsbehoefte de leerling heeft. Zo kan de leerstof ook met succes aangeboden worden.

In de wet staat beschreven dat kinderen uiterlijk op hun veertiende de basisschool moeten verlaten. Zij stromen dan op een passende vo-school in.

Blijven zitten in groep 3

Blijven zitten in groep 3 is iets wat je geregeld hoort. Met name de ‘jonge leerlingen’ zijn aan het einde van het schooljaar nog niet altijd klaar voor groep 4. 

Met jonge leerlingen kun je denken aan kinderen die geboren zijn tussen oktober en december. Deze stromen op 5-jarige leeftijd in in groep 3. Niet allemaal zijn ze dan al toe aan de leerstof van groep 3.

Daarbij is groep 3 een leerjaar waarin alles van de basis aan bod komt. Van leren lezen, tellen, optellen en aftrekken tot schrijven. 

Thuis kun je het leesproces op een leuke manier stimuleren. Kinderen die de basis onvoldoende beheersen, lopen hier vaak in de hogere groepen tegenaan. Zeker als er in de werkboeken een groter beroep op hun zelfstandigheid en leesvaardigheid wordt gedaan.

Blijven zitten in groep 4

Heb je thuis de tafels heel veel geoefend, maar zie je te weinig resultaat? Ook in groep 4 blijft een groot gedeelte van de basisschoolleerlingen zitten. Hieronder vind je een overzicht van de meest voorkomende redenen. 

Een jaar extra…

• geeft een stevige basis voor getalbegrip;
• helpt de leerling zich sociaal-emotioneel sterker te ontwikkelen;
• zorgt ervoor dat er extra op spelling categorieën ingestoken wordt;
• helpt de leerling meer leeskilometers te maken;
• verhoogt het leestempo, waardoor een succesvolle aansluiting met groep 5 waarschijnlijker is.

Daarnaast kunnen problemen met de prikkelverwerking of concentratie reden zijn om een doublure in groep 4 te overwegen. Bijvoorbeeld doordat een leerling in groep 4 met grote concentratieproblemen veel leerstof gemist heeft. Als deze leerling voor de tweede keer groep 4 doet en hij dan begeleiding op het vlak van concentratie krijgt, kan dat zorgen dat de potentie meer benut wordt.

Blijven zitten in groep 5

In groep 5 blijven in vergelijking met groep 3 of 4 minder kinderen zitten. In de praktijk zien leerkrachten dat kinderen die in groep 4 al met moeite door het leerjaar kwamen, vaak in groep 5 stranden. Met name op de Cito begrijpend lezen van groep 4 heeft het kind dan waarschijnlijk een lagere score behaald.

De complexiteit van de sommen, de woorden en de spelling in groep 5 maakt dat een jaar extra helpt om leerachterstanden aan te pakken. Daarbij is groep 5 het eerste moment waarop een vorm van dyslexie bewezen kan worden.

Leerlingen die op 1 vak een leerachterstand of -voorsprong hebben, kunnen op een eigen leerlijn geplaatst worden. Dat gebeurt bijvoorbeeld als de leerling op groep 3-niveau leest en op groep 7-niveau rekent. Dit grote verschil zorgt ervoor dat de leerling speciale onderwijsbehoeften heeft. Vaak gaan die andere behoeften gepaard met frustratie. Scholen kunnen ervoor kiezen om de leerling niet te laten doubleren, maar wel op een eigen leerlijn te plaatsen.

Een eigen leerlijn heeft vaak gevolgen voor de uitstroom van de leerling naar het voortgezet onderwijs. Als jouw kind te maken krijgt met een eigen leerlijn, is het goed om ook de uitstroom te bespreken met de intern begeleider.

Blijven zitten in groep 6

Groep 6 brengt zijn eigen leerstof en uitdagingen met zich mee. Naast de grammatica zijn ook breuken een onderdeel van het lesprogramma. 

Blijven zitten in groep 6 komt zelden voor. Scholen mogen er wél voor kiezen. Een leerling die lang afwezig is geweest door ziekte of een andere oorzaak kan bijvoorbeeld groep 6 nog een keer overdoen. Vaak kiest een school hier niet voor, omdat een eigen leerlijn meestal ook een oplossing kan zijn. 

Daarnaast is het groepsgevoel al sterk aanwezig in groep 6. Zittenblijven kan voor een kind daarom veel heftiger voelen dan in groep 3.

Blijven zitten in groep 7

In groep 7 kunnen leerlingen blijven zitten. Bijvoorbeeld om werkwoordspelling en niet-werkwoordspelling nog extra in te oefenen. Of extra aandacht te geven aan redactiesommen. Meestal zijn er meerdere punten die samen leiden tot deze beslissing.

Soms stelt een school voor een kind vervroegd door te laten stromen naar het voortgezet onderwijs. Zo zijn er kinderen die na groep 7 doorstromen naar de praktijkschool. Of dit wel of niet gebeurt, heeft onder andere te maken met het beleid van school. 

De vervroegde uitstroom naar het voortgezet onderwijs brengt met zich mee dat de leerling de musical en het schoolkamp mist. Een positief punt kan zijn dat de leerling ‘toe’ is aan het praktijkonderwijs. Dat de leerling enorm groeit door over te stappen naar deze vorm van onderwijs.

Blijven zitten in groep 8

Veel scholen kiezen ervoor om zittenblijven in groep 8, het jaar waarin de doorstroomtoets afgenomen wordt, uit te sluiten. Maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen. 

De reden dat weinig scholen ervoor kiezen om een doublure in groep 8 te laten plaatsvinden? Groep 8 staat ook wel bekend om het groepsvormende karakter, vanwege de eindmusical die je als hele klas opvoert en de 3 dagen kamp. Als groep sluit je 8 belangrijke schooljaren af.

Korte lijnen

Het is altijd goed om met de school in gesprek te gaan als je merkt dat je kind niet graag naar school gaat. Of als hij problemen heeft met de leerstof. 

Vraag ook gerust na op welk moment je hoort of je kind wel of niet blijft zitten. Door korte lijnen met de school voorkom je dat een beslissing als zittenblijven je overvalt. Dat is voor iedereen fijn!

Bron:

Wat weten we op basis van wetenschappelijk onderzoek over het effect van zittenblijven of versnellen. (KR. 095)

Mirjam de Stigter, BEd

Mirjam heeft 13 jaar onderwijservaring in het basisonderwijs. Zo heeft ze ruim 8 jaar gewerkt in het fase onderwijs en draaide ze daar ieder half jaar fase 4/5 (2e half jaar groep 2 en 1e half jaar groep 3) of fase 5/6. ( 1e en 2e helft groep 3).

Over Mirjam