Beelddenken wat is dat? En is jouw kind een beelddenker?

Je hoort wel eens ouders zeggen: “mijn kind is een beelddenker en daarom leert hij anders”. Maar wat betekent dat nu precies?

• Lees ook de andere artikelen in de rubriek ‘Ontwikkeling kind‘.

Het idee van beelddenken en dat kinderen hierdoor anders leren, bestaat al tientallen jaren. Er zijn bureaus die een aanpak gericht op het concept beelddenken als het ei van Columbus presenteren en er zijn onderwijsdeskundigen die aangeven dat beelddenken een mythe is. Zo stelt onderzoeker Jaap Walhout in zijn artikel De wankele basis van beelddenken:

“Al met al moet ik concluderen dat het bewijs voor het concept beelddenken zeer, zeer mager is.”

Jaap Walhout

In dit artikel informeren we je over het concept ‘beelddenken’ zoals dit door de pleitbezorgers van beelddenken wordt gezien. Lees voor een compleet beeld ook het artikel van Jaap Walhout op ‘Blogcollectief Onderzoek Onderwijs‘.

Wat is beelddenken?

Beelddenkers denken niet zozeer in woorden maar vooral in beelden. Stel je eens voor dat jij aan tafel je verhaal vertelt over jouw ontmoeting met de buurvrouw. Je vertelt in geuren en kleuren dat zij met haar gezin een weekendje weg was, in een prachtig park vol natuur. Terwijl jij je verhaal vertelt, is je kind ondertussen het park in zijn hoofd aan het visualiseren. Hij ziet de hoge bomen vol groene bladeren, de vogels die in en uit vliegen, het meertje vol zwemmende kinderen en de vakantiehuisjes verscholen tussen het groen. Op het moment dat jij je verhaal hebt verteld, is je kind in zijn fantasie blijven hangen bij het visualiseren van het park en heeft daardoor de rest van het verhaal maar half gehoord. Herken je dat van je kind? Of misschien herken je dat wel van jezelf?

De kern van dit voorbeeld is, dat de informatie die wordt verteld, anders wordt verwerkt dan wanneer je in woorden denkt (auditief). Er zijn namelijk verschillende manieren om informatie die je binnenkrijgt te verwerken:

• Gehoor (auditief)
• Voelen (kinesthetisch)
• Denken (auditief digitaal)
• Zien (visueel)

Neem maar eens de proef op de som. Als je hier het woord ‘hond’ leest. Wat zie je dan? Zie je dan de letters H O N D of zie je een plaatje van een hond? Beelddenkers zien direct een plaatje en gaan ook vrijwel direct associëren. Dus de hond is klein, bruin, krullend en speels of juist groot en bedreigend.

Hoe ontstaat beelddenken?

Volgens de bedenkers van het beelddenken begint elke baby als een beelddenker. Dat komt omdat er op die leeftijd nog geen woorden gekoppeld kunnen worden aan beelden. De rechter hersenhelft is dan ook meer ontwikkeld dan de linkerhersenhelft. Als je kind gaat leren praten, ontstaat er al meer taal. En zo langzamerhand gaat de linkerhersenhelft zich steeds meer ontwikkelen. Dit noemen we het secundaire denkproces.

Dit betekent dat je kind o.a. leert plannen en organiseren, tijdsbesef ontwikkelt, gaat analyseren en in woorden en cijfers gaat denken. Bij sommige kinderen blijft de ontwikkeling van de linkerhersenhelft enigszins achter waardoor de rechter hersenhelft dominant blijft. In de rechter hersenhelft zit o.a. het denken in beelden, ervaren vanuit zintuigen en beleving en het creatief denken.

Beelddenkers hebben dus een voorkeur voor het verwerken van informatie vanuit hun rechter hersenhelft. Vaak herkent één de ouders deze manier van denken ook van zichzelf. En vaak ook zien we in een gezin meerdere kinderen met deze voorkeur van denken.

Is mijn kind een beelddenker?

Om te weten of je kind een beelddenker is, zou je je nog wat meer kunnen verdiepen in de kenmerken hiervan. Je kunt je kind ook laten testen door een expert die bevoegd is om het ‘Individueel Diagnostisch Beelddenk Onderzoek’ af te nemen. Dat is een beelddenktest die is ontwikkeld door onderwijskundige Nel Ojemann en wordt het ‘Ojemann Werldspel’ genoemd. Er zijn ook veel kindercoaches, leerkrachten of remedial teachers die een training (meestal van een paar dagen) hebben gevolgd om kinderen met een visuele voorkeursstrategie te herkennen.

Kenmerken van beelddenken

In dit artikel geef ik je een lijstje met kenmerken, waardoor je kunt herkennen of jouw kind volgens de aanhangers van beelddenken een beelddenker zou kunnen zijn. Het is beknopte lijst maar het geeft in grote lijnen weer welke overeenkomsten er zijn bij beelddenkers volgens de pleitbezorgers van het beelddenken:

Beelddenkers in de klas

Beelddenkers worden op school nog lang niet altijd herkend. Dit heeft te maken met dat bepaalde kenmerken van beelddenken, ook wel overeenkomen heeft met kinderen met AD(H)D, autisme of dyslexie. Goede diagnostiek is dus belangrijk want hierdoor kun je als ouder, maar ook als leerkracht, de juiste aanpak bepalen als je hiermee aan de slag zou willen gaan. Veel onderzoekers vinden beelddenken nog lastig te onderzoeken. Dat heeft vooral te maken met het feit dat beelddenkers vooral hun zintuigen gebruiken om informatie te verwerken zoals; geuren, kleuren, geluiden en tastervaringen. Dit maakt dat beelddenken lastiger te onderzoeken is.

Als je kind een beelddenker is, hoeft dat niet te betekenen dat het ook problemen ervaart in de klas. Zeker niet als de leerkracht van je kind de leerstof visueel aanbiedt. De leerkracht maakt bijvoorbeeld gebruik van het digibord met ondersteunende plaatjes. Of heeft een duidelijke dagplanning hangen in de klas. Praat in ieder geval met je leerkracht en vertel hoe jij als ouder ziet hoe je kind omgaat met informatieverwerking.

Luister ook naar hoe de leerkracht denkt over de term ‘beelddenken’. Als de leerkracht erkent dat je kind anders leert en dat je kind een andere aanpak nodig heeft, is dat heel fijn. Maar soms vindt een leerkracht het ook moeilijk om met deze term om te gaan omdat het vaak niet wordt gediagnosticeerd.

Beelddenken en Dyslexie

Als je kind een beelddenker is en moeite heeft met spelling, wil dat nog niet zeggen dat je kind ook dyslexie heeft. Als je kind wél dyslexie heeft, dan zijn er overeenkomsten met beelddenken en dan is volgens de aanhangers van beelddenken de kans groot dat je kind dus ook een beelddenker is.

Door het creatief kunnen denken, kunnen beelddenkers bijvoorbeeld objecten laten draaien in hun hoofd. Zij kunnen zich dus eenvoudig voorstellen hoe je om een school heenloopt en deze van alle kanten kunt bekijken. Dit vertaalt zich vaak terug in het spiegelen en draaien van letters en cijfers. Je kunt je voorstellen dat het lezen op papier dan best lastig is. Al die dansende en draaiende letters kunnen voor leesproblemen zorgen. Kinderen die gediagnosticeerd zijn met ernstige dyslexie, krijgen vaak eerst een vergoede behandeling.

Mocht je als ouder ervaren dat de behandeling uiteindelijk niet voldoende heeft geholpen, dan zou je samen met een gespecialiseerde remedial teacher kunnen kiezen voor de aanpak die ook werkt voor beelddenkers.

Lees ook:

• Bekende mensen met dyslexie

Beeldenken en AD(H)D

Omdat beelddenkers vaak moeite hebben met concentratie, planning en organisatie, wordt er wel eens ten onrechte gedacht aan AD(H)D. Ook hier geldt dat een beelddenker kenmerken kan hebben van AD(H)D maar dit niet hoeft te hebben. Andersom zien we dat als kinderen zijn gediagnosticeerd met AD(H)D, er vaak ook sprake is van een andere denkwijze welke past bij beelddenkers.

Kinderen met AD(H)D en beelddenkers hebben vaak een chaotische gedachtestroom en associëren de hele dag door. Hierdoor is het vaak lastig om instructies goed te volgen en zelfstandig aan het werk te gaan. Daarnaast zijn ze prikkelgevoelig voor alles wat er in de klas gebeurt. Het is dus belangrijk dat de leerkracht dit herkent en zijn onderwijsaanbod daar op afstemt. Als jouw kind het nodig heeft om bijvoorbeeld met een koptelefoon op te kunnen werken, is het belangrijk dat je deze mogelijkheid bespreekt met de leerkracht. Ook het werken met bijvoorbeeld een dag- of weekplanning kan je kind houvast geven om het geheel te kunnen overzien.

Beelddenken en Autisme

Ook hier zien we overlappende kenmerken. Kinderen met autisme kunnen we vaak ook herkennen in de denkwijze die past bij beelddenken, ze denken namelijk ook vaak in beelden. Ook de enorme hoeveelheid informatie die dagelijks binnenkomt is voor zowel kinderen met autisme als voor beelddenkers lastig te overzien. Dit kan voor onzekerheid en verwarring zorgen. Wat een kind met autisme en beelddenkers vaak nodig hebben is structuur en kaders. Dit kan helpen om de situatie te overzien.

De leerkracht kan bijvoorbeeld aangeven welke regels er zijn in de klas zodat het kind weet welke kaders/grenzen daarbij horen. Dit geeft duidelijkheid en veiligheid maar vooral ook rust in het hoofd. Ook het afmaken van taken is soms lastig voor zowel kinderen met autisme als beelddenkers. Er komt vaak zoveel informatie op ze af, dat ze ermee aan de haal gaan en vergeten waar ze ook alweer mee bezig waren. Ook hier is het dus belangrijk dat de leerkracht duidelijke kaders aangeeft. Wat ga je doen? Hoe pak je het aan? Wat moet het eindresultaat worden en wanneer moet het klaar zijn?

Beelddenken en Hoogbegaafdheid

De kenmerken die passen bij een hoogbegaafd kind vertonen overlap met beelddenkers. Veel hoogbegaafde kinderen werken graag vanuit een totaal overzicht net als beelddenkers. Voor hoogbegaafde kinderen geldt, dat zij zowel goed in beelden kunnen denken als in woorden.

Als je kind een hoog intelligentie niveau heeft en veel kenmerken van beeldenken heeft, praat dan ook in deze situatie met de leerkracht van je kind om samen te kijken wat je kind nodig heeft.

Welke school past bij beelddenkers?

Als je eenmaal weet wat je kind nodig heeft dan is het belangrijk dat je een school kiest die past bij jouw kind. Dit geldt natuurlijk voor alle kinderen en niet alleen voor kinderen waarvan wordt gezegd dat het beelddenkers zijn. Kijk dus vooral naar wat een school biedt en leg dit naast een aantal belangrijke vragen:

• werkt de school met combinatieklassen?
• is de school groot of klein?
• hoe wordt er gewerkt in de klas?
• wordt er veel samengewerkt of moeten kinderen vooral veel zelfstandig werken?
• wordt er veel in projecten gewerkt?
• is er ruimte voor creativiteit?

Ga vooral ook sfeer proeven in de school als de kinderen aan het werk zijn. Vraag aan de directeur of je een rondleiding mag. Loop door de gangen en bekijk deze door de ogen van je kind. Hoe is de sfeer, is er rust en overzicht en hoe wordt er onderling gecommuniceerd? Jij weet als ouder wel wat jouw kind nodig heeft, wees daar gerust kritisch in zodat je de juiste keuze maakt.

Tips voor ouders

Ben je ervan overtuigd dat je kind een beelddenker is en sta je achter dit concept? Dan is het tot slot ook fijn als je thuis weet hoe je met jouw beelddenker het beste om kan gaan. Misschien herken je ondertussen veel kenmerken van jezelf, dan kun je al goed inschatten wat voor jouw kind ook fijn is en werkt.

Vertel je kind dat het veel kwaliteiten heeft en dat het niet de enige is die soms net even anders denkt en handelt. Mocht je behoefte hebben aan ondersteuning voor je kind, zoek dan gerust hulp bij een gespecialiseerde kindercoach of remedial teacher.

Wist je dat je naast beelddenkers ook taaldenkers hebt? Lees hier meer over in ons artikel over taaldenkers.

Marja Wouda, BEd Master SEN

Marja (MSEN) is Remedial Teacher, Intern Begeleider, Kindercoach en behaalde een Bachelor of Education (PABO) en een Master SEN.

Over Marja