Wat zijn studievaardigheden?

Als je kind in de bovenbouw van de basisschool zit, krijgt hij behalve lessen in begrijpend lezen ook studievaardigheden aangeboden. Beide onderdelen lijken in eerste instantie op elkaar, maar er zijn toch zeker wel belangrijke verschillen te noemen.

Bij begrijpend lezen ontwikkelt je kind vooral leesstrategieën, zodat hij verschillende teksten goed kan begrijpen. Bij het aanleren van studievaardigheden gaat het vooral om de vaardigheden die hij gebruikt om studerend te leren. Denk bijvoorbeeld aan het verzamelen van informatie, of aantekeningen maken bij een tekst.

Deze vaardigheden zijn heel belangrijk voor de verdere ontwikkeling van je kind. Op het voortgezet onderwijs heeft hij ze keihard nodig. Welke studievaardigheden er zijn en hoe je als ouder je kind hierbij kunt ondersteunen, lees je in dit artikel.

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 4 (Gratis)

Download

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 5 (Gratis)

Download

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 6 (Gratis)

Download

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 7 (Gratis)

Download

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 8 (Gratis)

Download

Welke studievaardigheden zijn er?

Studievaardigheden hebben dus vooral als doel om je kind te leren hoe hij het beste een tekst kan bestuderen. Het doel van dat bestuderen is de theorie begrijpen, onthouden en toepassen. Je kunt verschillende leerstrategieën inzetten om hier vaardig in te worden. Vooral als je kind in groep 8 zit en voor de overstap naar het voortgezet onderwijs staat, is het fijn als hij alvast een aantal vaardigheden kan toepassen.

Studieteksten

Als je kind verschillende studieteksten ziet, leert hij de teksten in eigen woorden samen te vatten. Hierbij leert je kind wat kernwoorden en kernzinnen zijn. Ook wordt onderscheid gemaakt tussen feiten en meningen in de betreffende tekst. Tijdens de lessen begrijpend lezen heeft je kind hier al mee geoefend, maar deze vaardigheden worden tijdens de lessen studievaardigheden uitgebreid en uitgediept. Zo leert je kind bijvoorbeeld dat bij reclameteksten de informatie eenzijdig is. Ook leert hij hoe hij studieteksten kan samenvatten in een stroom- of boomdiagram en kan hij bronnen selecteren bij een tekst.

Informatiebronnen

Bij het werken met informatiebronnen leert je kind omgaan met verschillende bronnen waaruit hij informatie kan verzamelen. Denk bijvoorbeeld aan een encyclopedie, een woordenboek en internet. Het gericht kunnen zoeken naar de juiste informatie vraagt kennis van het alfabet en van het gebruik van de juiste kernwoorden.

Je kind gaat bepaalde informatiebronnen herkennen door bijvoorbeeld te kijken naar het titelblad, de inhoudsopgave en het register. Ook het kunnen raadplegen van een handleiding is een belangrijke vaardigheid. Op internet leert je kind welke trefwoorden hij kan gebruiken om de juiste informatie snel te kunnen vinden. Vragen als deze worden in de lessen over studievaardigheden behandeld:

• Welke bron heb ik nodig voor deze specifieke vraag?
• Hoe zorg ik ervoor dat ik de juiste informatie vind om een antwoord te vinden?

Kaartlezen

Kaartlezen is echt een vaardigheid die je moet leren. Als ouder weet je vast nog wel dat je met de Bosatlas leerde zoeken naar informatie. De kaart was verdeeld in vakken, schaallijnen en een register. Al deze informatie had je nodig om een juist antwoord te geven op een topografische vraag.

Ook jouw kind leert deze informatie op school. Hij leert hoe hij moet omgaan met een legenda en hoe hij onderscheid kan maken tussen de verschillende kaarten. Waar herken je bijvoorbeeld een kaart voor bodemgebruik aan, of bevolkingsdichtheid?

In de bovenbouw leert je kind hoe hij 2 kaarten moet combineren. Ook leert hij hoe hij kaarten analyseert aan de hand van teksten, foto’s en andere herkenningspunten.

Schema’s, tabellen en grafieken

Bij veel studieteksten kom je schema’s, tabellen en grafieken tegen die informatie geven die nodig is om vragen te kunnen beantwoorden. Als je bijvoorbeeld wilt weten hoe laat de trein vertrekt, moet je het schema van de treintijden kunnen lezen en begrijpen. Je kind leert hoe hij verschillende bronnen moet gebruiken om de juiste informatie op te zoeken. Bijvoorbeeld internet, maar ook een atlas en de bijbehorende schema’s, grafieken of tabellen.

Ook leert je kind dat er verschillende grafieken zijn, zoals een staaf-, beeld- of een kolomgrafiek. Hij leert deze interpreteren en invullen. Je kind leert ook zelf schema’s maken om zo informatie overzichtelijk en schematisch weer te geven. 

Bij een cirkeldiagram leert je kind dat deze grafiek verhoudingen laat zien. Ook worden verschillende begrippen aangeboden, zoals tabeltitel, kolom, rij, cel, titelrij en titelkolom. Dit gebeurt vooral in groep 8, net als het lezen en interpreteren van pijlenschema, stroom- en boomdiagram. Ook komen de x-as en de y-as voorbij. Je kind leert dus al deze schema’s, tabellen en grafieken herkennen en op de juiste manier interpreteren.

Studievaardigheden voorbeelden

Hieronder volgen wat voorbeelden van opdrachten die bij studievaardigheden horen:

Je kind moet voor deze opdracht de woorden alfabetiseren. In dit geval is C het juiste antwoord, omdat de tweede letter in de woorden bepalend is voor de volgorde.

In dit geval moet je kind de belangrijkste informatie van het nieuwsbericht op het Jeugdjournaal goed interpreteren. Je kind moet herkennen dat het hier om een actueel nieuwsbericht gaat. En dat het dus belangrijk is dat je op internet zoekt op een nieuwssite die ook actueel nieuws brengt. In dit geval is C het juiste antwoord.

Studievaardigheden groep 7 en groep 8

Veel scholen bieden al vanaf groep 5 een methode aan om de studievaardigheden te ontwikkelen bij kinderen. Toch doen lang niet alle scholen dat met behulp van een aparte methode. Want ook in de lessen rekenen komen bijvoorbeeld al veel studievaardigheden aan bod. Denk aan het lezen van schema’s, tabellen en grafieken. En ook bij begrijpend lezen leert je kind bijvoorbeeld al samenvatten en hoofd- en bijzaken onderscheiden. Bij de wereldoriëntatie vakken wordt ook al regelmatig op schematische wijze informatie gedeeld. Ook leert je kind daar omgaan met kaartlezen in een atlas.

De meeste scholen kiezen er wel voor om studievaardigheden in ieder geval in groep 7 en 8 met hulp van een methode aan te bieden. Kinderen leren hierdoor heel gericht herkennen welke studievaardigheden zij kunnen inzetten om informatie beter te begrijpen.

Cito-toets en Studievaardigheden

Cito biedt vanaf groep 5 de toets Studievaardigheden aan. De volgende vaardigheden worden hierin getoetst:

Taak 1:
– Kaartlezen en lezen van tabellen, schema’s en grafieken

Taak 2:
– Samenvatten van studieteksten en opzoeken van informatie

Niet alle scholen kiezen ervoor om deze toets al vanaf groep 5 af te nemen. De meeste scholen doen dat wel in groep 7 en groep 8. De toets wordt eenmaal per jaar afgenomen, in mei of in juni. In groep 8 kan de keuze worden gemaakt om deze aan het begin van het jaar af te nemen of in het midden van het jaar.

Met de resultaten op de toets Studievaardigheden kan de leerkracht analyseren en interpreteren hoe goed je kind deze vaardigheden beheerst en waar hij eventueel hulp bij nodig heeft.

Hoe kun je je kind helpen bij het ontwikkelen van studievaardigheden?

Thuis kun je je kind prima een handje helpen bij het ontwikkelen van studievaardigheden. Kijk maar eens naar de volgende voorbeelden:

• Stel, je gaat op vakantie naar het buitenland en je wilt wat meer over de omgeving te weten komen. Wat is er te doen? Wat kun je allemaal ondernemen en zien? Je kunt dan samen met je kind allerlei bronnen raadplegen, zoals internet of informatieboeken uit de bibliotheek. Ook kun je samen met je kind de route naar de eindbestemming bepalen met hulp van een atlas. Wat is de kortste weg ernaartoe en waar kom je allemaal langs?
• Vraag je kind eens informatie op te zoeken over een kinderboekenschrijver. Welke bron kan hij gebruiken? Welke zoekwoorden zijn dan belangrijk?
• Bekijk de thermometer buiten. Hoeveel graden is het vandaag?
• Maak een schema waarin je een planning maakt van leuke activiteiten voor de komende maand. Laat je kind de bijbehorende informatie opzoeken en in het schema verwerken. Denk aan datum, plaats, tijdstip en kosten.
• Doe boodschappen en bekijk samen na afloop het bonnetje. Klopt dat? Zijn de kortingen eraf? Welke informatie zie je nog meer op het bonnetje?
• Haal eens informatieve boeken uit de bibliotheek waarin behalve teksten ook schema’s en tabellen staan. Stel je kind vragen over deze schema’s.

Hoe belangrijk zijn studievaardigheden bij het schooladvies?

Als je kind in groep 8 zit, geeft de basisschool een schooladvies. Vaak geeft de leerkracht in groep 7 al een voorlopig schooladvies. Zo weet je kind alvast welke mogelijkheden er zijn. De twee belangrijkste vakken waar vaak naar gekeken wordt voor een goed onderbouwd advies zijn rekenen en begrijpend lezen.

Naar de resultaten van de toetsen studievaardigheden wordt niet direct gekeken. Uiteraard zeggen de resultaten op de Cito-toetsen studievaardigheden wel iets over de manier waarop je kind deze vaardigheden beheerst. Vaak liggen ze op 1 lijn met de resultaten van begrijpend lezen.

Als je ziet dat je kind moeite heeft met deze vaardigheden, kun je samen met de leerkracht kijken waar dat aan ligt. Begrijpt je kind de vraagstellingen? Kent hij alle schema’s en tabellen en kan hij ze goed interpreteren? Hoe gaat het met kaartlezen? Welke oefeningen heeft je kind nog nodig om zichzelf daarin te ontwikkelen?

Een goede beheersing van de studievaardigheden kan je kind in ieder geval helpen bij de overgang naar het voortgezet onderwijs. Daar zijn deze vaardigheden namelijk heel belangrijk. Je kind zal namelijk vaker en vaker zelfstandig met de studieteksten om moeten gaan.

Studievaardigheden en het voortgezet onderwijs

Het beheersen van goede studievaardigheden zorgt er dus voor dat je kind op het voortgezet onderwijs makkelijker en beter leert. Vaak zie je dat kinderen in het eerste jaar veel moeite hebben met het toepassen van deze vaardigheden. Kinderen zijn er nog niet aan gewend dat ze zoveel zelfstandig moeten doen.

Op de basisschool hebben ze al wel een aantal vaardigheden geleerd, maar het echte werk, de toepassing ervan, komt pas op het voortgezet onderwijs. Veel kinderen lopen daarin dan ook vast in het eerste jaar. Het is goed om daar alert op te zijn. Wat heeft jouw kind nodig om deze studievaardigheden goed toe te passen? Denk bijvoorbeeld aan het maken van een samenvatting ter voorbereiding op een toets. En als het lastig wordt, hoe zet je dan door, welke leerstrategie kan je daarbij helpen?

Door een goede beheersing van de studievaardigheden lukt het ook jouw kind om beter zelfstandig te leren. In het artikel Leren Leren lees je meer over de verschillende leerstrategieën die belangrijk zijn om tot leren te komen.

Thuis kun je je kind heel bewust ondersteunen bij het ontwikkelen van studievaardigheden. Zoek die begeleiding vooral in de dagelijkse dingen, waarbij je de vaardigheden direct in de praktijk kan toepassen. Zo heeft je kind soms niet eens in de gaten dat het aan het leren is. En voor jou is het een leuke uitdaging om naar voorbeelden te zoeken om deze vaardigheden te ontwikkelen.

Marja Wouda, BEd Master SEN

Marja (MSEN) is Remedial Teacher, Intern Begeleider, Kindercoach en behaalde een Bachelor of Education (PABO) en een Master SEN.

Over Marja