Concentratieproblemen bij jouw kind op de basisschool?

Heb jij de leerkracht van je kind wel eens horen zeggen dat je kind moeite heeft met concentreren? Dat hij snel is afgeleid door de andere kinderen in de klas? Of dat hij snel wegdroomt en naar buiten kan staren? Dan kan het zijn dat je kind last heeft van concentratieproblemen.

Tegenwoordig hoor je al snel deze term voorbijkomen, maar wat zijn concentratieproblemen nu precies? Hoe herken je ze bij je kind? En hoe kun je je kind helpen zijn concentratie te verbeteren?

Mijn kind heeft concentratieproblemen

Concentratieproblemen bij kinderen zijn niet iets van de laatste tijd. Dat het ene kind zich veel beter kan concentreren dan het andere kind is al langer een beeld dat we kennen. Misschien herken jij ook wel verschillen bij je eigen kinderen. Je ene kind kan zich urenlang vermaken met speelgoed, terwijl je andere kind misschien steeds weer opnieuw wil beginnen met een nieuw spel en moeite heeft om iets af te maken.

Het kan ook zijn dat je het bij jezelf herkent. Misschien heb je soms moeite om je te concentreren tijdens het werk, ben je snel afgeleid en heb je moeite om de draad weer op te pakken. Concentratieproblemen zijn vaak erfelijk. Dus als je ervaart dat je kind moeite heeft met concentratie op school, kan het heel goed zijn dat bij 1 van de ouders een vergelijkbaar probleem aanwezig is.

Maar hoe herken je concentratieproblemen? Wat de 1 als probleem ervaart, hoeft de ander niet zo te ervaren. Hieronder kun je lezen welke kenmerken concentratieproblemen over het algemeen hebben.

Kenmerken concentratieproblemen

Als we het hebben over concentratieproblemen bij een kind, is het goed om onderscheid te maken tussen concentratiemoeilijkheden en een concentratiestoornis. Dit zijn namelijk 2 verschillende dingen en moeten ook zeker niet met elkaar verward worden. Wat zijn nu de verschillen?

Concentratiemoeilijkheden

Als je kind concentratiemoeilijkheden ervaart, is dit vaak tijdelijk van aard. De moeite met concentreren heeft vaak te maken met een situatie die zich op dat moment voordoet. Er is bijvoorbeeld in de thuissituatie een scheiding gaande of er is iemand ziek in de familie. Het kan ook om een positieve gebeurtenis gaan zoals de geboorte van een broertje of zusje, of een viering die eraan komt zoals een verjaardag of het sinterklaasfeest.

Deze situaties kunnen ervoor zorgen dat je kind afdwaalt met zijn gedachten en zich moeilijk kan concentreren op zijn schoolwerk. De situatie is dan de oorzaak van de tijdelijke concentratievermindering. Als de situatie weer stabiel is, of voorbij is, dan zullen de concentratiemoeilijkheden ook weer verdwijnen. Het tijdelijke probleem is dan niet zozeer een kenmerk van je kind zelf, maar wordt veroorzaakt door een situatie van buitenaf.

Concentratiestoornis

Als er sprake is van een stoornis, dan is het probleem een kenmerk van het kind zelf. Het probleem speelt zich dan af in de hersenen van het kind. Dit proces kan niet zomaar worden veranderd of opgelost worden. Het is vaak aangeboren en het kind zal moeten leren om ermee om te gaan. Vaak wordt deze concentratiestoornis ook wel ADHD of ADD genoemd. Of je kind ADHD of ADD heeft, zal moeten worden vastgesteld door een professioneel onderzoeker.

Het is dus goed om onderscheid te maken in de oorzaak van de concentratieproblemen. Als je kind van jongs af aan al last heeft van een verminderde concentratie, dan is dit wellicht aangeboren. Als je merkt dat er ineens een gedragsverandering gaande is, waarbij je kind ineens moeite heeft met zijn concentratie, dan kun je je afvragen of er iets speelt in de omgeving waar hij last van heeft.

Er zijn 3 kenmerken waar je concentratieproblemen aan kunt herkennen:

• aandachtsproblemen
• hyperactiviteit
• impulsiviteit

Aandachtsproblemen

Aandachtsproblemen bij je kind herken je vooral door een korte spanningsboog, snel afgeleid zijn, zich gauw vervelen en snel overschakelen van de ene activiteit naar de andere zonder dat hij iets afmaakt. Ook kan hij chaotisch overkomen en slecht prioriteiten stellen. Soms kun je een hyperfocus herkennen waarbij je kind volledig opgaat in een activiteit. Om vervolgens weer volledig afgeleid te zijn. Hij brengt dan alleen aandacht op voor activiteiten die hem interesseren.

Hyperactiviteit

Bij hyperactiviteit gaat het vooral om onrust in het lichaam. Je kind beweegt bijvoorbeeld voortdurend heen en weer op zijn stoel. Of hij praat heel druk en snel. Hij heeft het gevoel altijd met iets bezig te moeten zijn. Dat kan frunniken aan een papiertje zijn of schommelen met zijn benen. Je kind komt dan moeilijk tot ontspanning. Kinderen die hiermee kampen, zeggen wel eens dat het altijd druk is in hun hoofd.

Impulsiviteit

Impulsiviteit wil zeggen dat je kind eerst iets doet en er dan pas over nadenkt. Ook vindt hij het lastig om anderen uit te laten praten. Hij valt hen voortdurend in de rede. Vaak laten kinderen die last hebben van impulsiviteit ongeduldig gedrag zien. Ze zijn daar moeilijk in te corrigeren.

Mijn kind kan zich niet concentreren op school

Als je kind last heeft van concentratieproblemen op school, dan uit zich dat vaak in de werkhouding. Misschien heeft de leerkracht van je kind wel eens gezegd dat je kind moeite heeft met opletten. Of dat het hem vaak niet lukt zijn werk op tijd af te krijgen of dat hij liever met anderen bezig is dan met zijn schoolwerk. Dit soort werkhoudingsproblemen kunnen veroorzaakt worden door concentratieproblemen. Het kan zijn dat je kind last heeft van 1 kenmerk, maar het kan ook zijn dat er meerdere lastigheden zijn.

Hoe herken je werkhoudingsproblemen bij je kind?

• weinig aandacht voor de taak
• impulsieve houding
• weinig verdieping in de taak
• onvoldoende zelfstandig kunnen werken
• werktempo te snel of te langzaam
• onregelmatig werkritme
• weinig zelfcontrole

Als je merkt dat je kind last heeft van 1 of meer kenmerken die mogelijk met concentratieproblemen te maken hebben, dan is het goed om eens met de leerkracht te gaan praten. Samen kunnen jullie dan kijken hoe jullie je kind hierbij kunnen helpen. Bekijk ook:

• Het 10-minutengesprek: 5 vragen die je kunt stellen

Beter kunnen concentreren op school

Samen met de leerkracht kun je bespreken waar de concentratieproblemen mogelijk door veroorzaakt worden. De leerkracht zou een observatie kunnen uitvoeren in de klas, waarbij hij kijkt naar hoe je kind omgaat met zijn taken. Pakt hij bijvoorbeeld direct de spulletjes die hij nodig heeft om zijn werk te doen, of heeft hij het druk met zijn buurman en kletst hij onverstoorbaar door tot de leerkracht hem corrigeert?

Ook tijdens de taak kan de leerkracht observeren of je kind gericht is op de uitvoering van zijn taak. Of kijkt hij voortdurend om zich heen, omdat hij wordt afgeleid door de geluiden en bewegingen in de klas? Wiebelt je kind veel met zijn voeten, beweegt hij onrustig en gaat hij regelmatig van zijn plaats om bijvoorbeeld even naar het toilet te gaan of om zijn potloodpunt te slijpen?

Deze observatie kan helpen om de oorzaak van de problemen te achterhalen. Als je kind bijvoorbeeld moeite heeft om op te starten met zijn taak, dan kan de leerkracht daar rekening mee houden en je kind direct bij de start even helpen om de juiste spullen klaar te leggen.

Samen met de leerkracht kun je bespreken welke mogelijkheden er zijn om de werkhouding van je kind te verbeteren. Denk aan:

Concentratieproblemen: is er een test voor mijn kind?

Als ouder weet je vaak wel of de concentratieproblemen van je kind worden veroorzaakt door een tijdelijke situatie of dat je kind altijd al last heeft gehad van een moeizame focus. Soms worden de problemen steeds groter en hebben ze een grote invloed op de prestaties van je kind. Dan kun je je daar best zorgen over maken. Dat is heel begrijpelijk. Praat erover met de leerkracht van je kind en vraag welke stappen je thuis kunt zetten om je kind te helpen.

Als de leerkracht ook ervaart dat de problemen invloed hebben op de schoolprestaties, dan kan de school een onderzoek aanvragen. Zo wordt er gekeken naar de oorzaken. Dit noemen we een psychologisch-didactisch onderzoek. Een dergelijk onderzoek kan ook aangevraagd worden via de huisarts. Soms vindt de school het namelijk niet nodig om verder onderzoek te doen, maar maak je je als ouder toch zorgen. Je kunt dan via de huisarts een verwijzing vragen voor een dergelijk onderzoek.

Dit onderzoek wordt afgenomen door een psycholoog. Die zal zowel de school als jullie vragenlijsten geven om in te vullen. Deze vragenlijsten geven een beeld van je kind, zodat de psychoog kan beoordelen of er bijvoorbeeld kenmerken zijn van ADHD of dat er mogelijk andere oorzaken zijn die de concentratieproblemen verklaren.

Stel dat blijkt dat er sprake is van een concentratiestoornis, dan wordt je kind gediagnosticeerd. Hij krijgt bijvoorbeeld de diagnose ADHD of ADD. Het verschil is dat er bij ADD geen sprake is van hyperactiviteit, terwijl dat bij ADHD wel zo is. Het voordeel van zo’n diagnose is dat duidelijk is waar de problemen vandaan komen en dat de omgeving van je kind daar rekening mee kan houden.

Ook kun je overwegen om medicatie ter ondersteuning te geven. Het is begrijpelijk dat je dit niet zomaar doet. Praat daar goed over met de specialist, zodat je een weloverwogen beslissing kan nemen.

Hulp bij concentratieproblemen van je kind

Je kunt je kind ook betrekken bij het omgaan met zijn concentratieproblemen. Er zijn bijvoorbeeld allerlei trainingen waar je kind aan mee kan doen om vaardiger te worden in het omgaan met de concentratieproblemen. Denk bijvoorbeeld aan:

• vriendentraining
• sociale vaardigheidstraining
• mindfulness voor kinderen
• concentreren kun je leren
• werkgeheugentraining
• enz.

Tips voor ouders voor het omgaan met de concentratieproblemen van je kind

Zoals al eerder is verteld in dit artikel, hangt heel erg af van de oorzaak van de concentratieproblemen van je kind hoe je ermee om kunt gaan. Worden de problemen veroorzaakt door een tijdelijke situatie? Of zijn ze aangeboren en horen ze bij je kind?

Hoewel het soms lijkt dat je thuis niet zoveel kunt doen aan de concentratieproblemen van je kind, kun je toch wel het één en ander doen om je kind zo goed mogelijk met de problemen om te leren gaan. In ons blog over concentratie-tips lees je er meer over.

Door rekening te houden met situaties die mogelijk lastig kunnen zijn voor je kind, kun je al veel voorkomen. Praat vooral ook met je kind. Vraag hem hoe hij zelf zijn concentratieproblemen ervaart en zoek samen naar oplossingen. Vaak weet je kind zelf heel goed waar hij behoefte aan heeft. En als je je kind betrekt bij het bedenken van de oplossingen, zul je merken dat hij veel gemotiveerder is om aan het probleem te werken.

Zorg er in ieder geval voor dat je de problemen serieus neemt. Als je kind voor de zoveelste keer zijn spullen niet heeft opgeruimd, of niet afmaakt waar hij mee bezig is, kan het helpen dat je weet waar het vandaan komt. Het zal niet altijd makkelijk zijn, maar zo kun je wel samen zoeken naar oplossingen. Dan wordt het geen strijd, maar een ontwikkelpunt zowel voor je kind als voor jou.

Ook interessant:

• Onderpresteren op de basisschool: dit moet je weten

Marja Wouda, BEd Master SEN

Marja (MSEN) is Remedial Teacher, Intern Begeleider, Kindercoach en behaalde een Bachelor of Education (PABO) en een Master SEN.

Over Marja