Bewegend leren: het hoe en waarom
Door Judith Kimenai, BEd
De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan naar het nut van bewegend leren. Wat bewegend leren precies is en waarom het van toegevoegde waarde is op de basisschool, lees je in dit artikel.
Wat is bewegend leren?
Met bewegend leren worden niet de gymlessen bedoeld. Die zijn natuurlijk ontzettend goed om de motoriek en sociale vaardigheden van je kind te bevorderen. Maar bewegend leren doet meer dan dat.
Als je kind bewegend leeronderwijs krijgt, gaan lichamelijke activiteiten en leertaken als taal en rekenen samen. De leerkracht stimuleert je kind bijvoorbeeld te bewegen tijdens de spellinglessen.
Overigens mag je kind niet willekeurig door het klaslokaal rennen tijdens dit soort lessen. Het gaat er juist om dat bij herhaling van bepaalde leerstof steeds vergelijkbare bewegingen worden gebruikt.
Zo kan de leerkracht je kind vragen om bij de tafel van 4 steeds een sprong naar voren te doen bij de volgende stap. Of je kind moet rennen op de plaats terwijl het nadenkt over de spelling van een woord.
Bewegend leren onderzocht
Nog lang niet alle scholen in Nederland werken actief met bewegend leren. Toch is deze vorm van onderwijs wel degelijk in opmars. En dat is niet voor niets, want verschillende onderzoeken, nationaal én internationaal, hebben aangetoond dat bewegend leren in veel gevallen tot betere resultaten leidt. Met name op het gebied van spelling en rekenen. Lees meer over bewegend leren rekenen in dit artikel.
Uit 1 van die onderzoeken (Best, 2010) bleek dat door intensieve lichaamsbeweging de hoeveelheid dopamine en noradrenaline in de hersenen toenemen. Daardoor kunnen kinderen zich beter concentreren op hun taak.
Een ander interessant gegeven is het volgende: als kinderen bewegen tijdens het herhalen van de leerstof, blijft die stof nóg beter hangen. Dat komt omdat kinderen niet alleen kunnen terugvallen op informatie die door hun ogen of oren de hersenen zijn binnengekomen, maar ook door beweging.
Wanneer kinderen de geleerde stof terug moeten halen, hebben ze als het ware een extra informatiebron tot hun beschikking. Ze kunnen zich via de bijbehorende beweging bijvoorbeeld herinneren wat het antwoord op een tafelsom moet zijn.
Ten slotte is natuurlijk al langer duidelijk dat lichaamsbeweging de doorbloeding van het lichaam stimuleert. Ook de doorbloeding van de hersenen verbetert op de lange termijn door de extra beweging. Nieuwe zenuwcellen worden sneller aangemaakt. Daarnaast kunnen er gemakkelijker verbindingen ontstaan tussen bestaande zenuwcellen. Dit alles bevordert de prestaties van kinderen op leergebied.
Waarom bewegend leren basisonderwijs?
Natuurlijk is bewegen goed voor iedereen. Je kind blijft er lichamelijk fit door, wat de leerprestaties ten goede komt. Maar er zijn dus meer voordelen. Die hebben we samengevat in onderstaande afbeelding.
Oefenbladen Rekenen Groep 6 (Gratis)
Oefenbladen Spelling Groep 6 (Gratis)
Oefenbladen Rekenen Groep 7 (Gratis)
Werkbladen Werkwoordspelling Groep 7/8 (Gratis)
Oefenbladen Rekenen Groep 8 (Gratis)
Bewegend leren in Nederland: Fit & Vaardig op school
Niet alleen in het buitenland is onderzoek gedaan naar de gevolgen van bewegend leren voor kinderen. Ook in Nederland is men hiermee bezig.
Zo is op basis van de internationale bevindingen het lesprogramma Fit & Vaardig op school ontstaan. Tijdens de Fit & Vaardiglessen krijgen kinderen op een fysiek actieve manier een deel van hun taal- en rekenlessen aangeboden.
3 keer per week krijgen kinderen 10 tot 15 minuten actieve rekenles voorgeschoteld én 10 tot 15 minuten actieve taalles. Het doel van deze lessen is steeds automatisering en herhaling. Nieuwe stof wordt aangeboden tijdens de reguliere reken- en taallessen.
De actieve lessen bestaan uit oefen- en basisbewegingen. Kinderen maken oefenbewegingen als ze een vraag beantwoorden. Ze springen bijvoorbeeld 8 keer op de plaats als ze de uitkomst van 2 x 4 geven.
Als kinderen tijd nodig hebben om na te denken over een antwoord, voeren ze de basisbeweging uit. Dat is bijvoorbeeld rennen op de plaats.
Fit & Vaardig op school onderzocht
Fit & Vaardig op school is 2 jaar lang uitvoerig getest op de groepen 4 en 5 van 12 basisscholen in Noord-Nederland. De resultaten waren opvallend.
Uit het onderzoek blijkt dat kinderen direct na een Fit & Vaardigles een grotere taakgerichtheid hebben dan na een reguliere les. Met andere woorden: direct na de actieve les kunnen kinderen geconcentreerder aan hun taak werken. Deze taakgerichtheid staat in nauw verband met schoolprestaties.
Ook de resultaten van de spelling- en rekentoetsen waren significant beter dan die van kinderen die het reguliere onderwijsprogramma hadden gevoerd. (Mullender-Wijnsma et al., 2015)
Deze resultaten zijn reden genoeg om aan te nemen dat lichamelijke inspanning vaker gecombineerd zou moeten worden met herhalingslessen rekenen en taal.
Bewegend leren voorbeelden
We hebben intussen al wat voorbeelden gegeven van bewegend leren in de praktijk. Hieronder vind je nog wat concrete voorbeelden. In dit geval beperken we ons tot voorbeelden uit groep 6, 7 en 8. Maar uiteraard zijn er ook veel mogelijkheden in de onderbouw van de basisschool.
Bewegend leren groep 6
Op het schoolplein kun je heel veel doen met bewegend leren. De leerkracht tekent bijvoorbeeld een heleboel cirkels op het plein in verschillende kleuren. Elke kleur staat voor een soort som: optellen, aftrekken, vermenigvuldigen of delen.
In de gekleurde cirkels staan antwoorden. Die antwoorden horen bij de sommen die de leerkracht op verschillende kaartjes heeft gezet. Je kind krijgt een kaartje met een som van een bepaalde categorie. Het is aan hem om zo snel mogelijk het juiste antwoord te vinden in de cirkels op het schoolplein.
Bij iedere cirkel staat een klasgenootje. Die controleert of de som en het antwoord inderdaad bij elkaar horen. Is het antwoord goed? Dan geeft je kind het kaartje aan de controleur en haalt hij bij de leerkracht een nieuw kaartje.
Ook in het klaslokaal of in de gymzaal kun je met bewegend leren aan de slag. Zo kan de leerkracht door het lokaal verspreid verschillende spellingvarianten van een moeilijk woord ophangen.
De leerkracht nodigt je kind daarna uit om naar de juiste spellingvariant toe te lopen. Of om er een bal naar te gooien. Is het antwoord goed? Dan kan je kind door naar het volgende woord.
Lees ook:
Bewegend leren groep 7
Ook in groep 7 kun je leuke spellen combineren met reken- en taallessen. Je kind krijgt bijvoorbeeld een dictee in de buitenlucht.
In het midden van het schoolplein liggen de schriften van alle deelnemende klasgenoten. De leerkracht heeft verspreid over het terrein een aantal dicteewoorden opgehangen. De kinderen kunnen de papieren wel zien hangen, maar ze kunnen vanaf de middencirkel niet lezen wat erop staat.
Zodra de leerkracht het startsein geeft, mag je kind naar 1 van de woorden rennen. Hij neemt het dicteewoord in zich op en rent terug naar het schrift. Daar schrijft hij het woord op. Je kind mag ieder woord maar 1 keer zien. Als het alle woorden heeft opgeschreven, mag het nog 1 ronde maken om eventuele fouten te verbeteren.
De leerkracht kan ervoor kiezen hier een wedstrijdelement aan te verbinden, maar dat is niet eens nodig om toch een heel leuke spellingles te hebben!
Lees ook:
Bewegend leren groep 8
In groep 8 kan de leerkracht het niveau van de opdrachten weer wat hoger maken. Een spel waarbij dat makkelijk lukt, is het spel van de cijferronde.
Op het schoolplein tekent de leerkracht in een cirkel de cijfers 0 tot en met 9. Je kind moet in het midden van die cirkel gaan staan en krijgt een som op een kaartje. Alle sommen die langs kunnen komen zijn hoofdrekensommen.
Je kind rekent de som uit en springt vervolgens op 1 been het antwoord bij elkaar. Als het antwoord bijvoorbeeld 124 is, springt je kind eerst naar de 1, dan naar de 2 en daarna naar de 4. Een andere leerling controleert of het antwoord klopt.
Lees ook:
Bewegend leren: een fantastische kans
Bewegend leren is een fantastische kans voor het onderwijs. Je kind blijft er niet alleen fit door, maar ontwikkelt zijn cognitieve niveau ook nog eens aanzienlijk.
We zijn ervan overtuigd dat bewegend leren steeds meer en steeds vaker onderdeel wordt van het basisonderwijs. En terecht, want het kent alleen maar voordelen!
Lees ook:
- Rekenspelletjes groep 3 t/m 8
- Rekenspelletjes groep 2
- Rekenspelletjes groep 3
- Rekenspelletjes groep 4
- Rekenspelletjes groep 7
- Rekenspelletjes groep 8
Bronnen:
- Best, J. R. (2010). Effects of physical activity on children’s executive function: Contributions of experimental research on aerobic exercise. Developmental Review, 30(4), 331-351. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3147174/
- Donnelly, J.E., Greene, J.L., Gibson, C.A., Smith, B.K., Washburn, R.A., Sullivan, D.K., … Williams, S.L. (2009). Physical Activity Across the Curriculum (PAAC): a randomised controlled trial to promote physical activity and diminish overweight and obesity in elementary school children. Preventive medicine, 49(4), 336-341.
- Mullender-Wijnsma, M.J., Hartman, E., Greeff, J.W. de, Bosker, R.J., Doolaard, S., & Visscher, C. (2015). Improving Academic Performance of School-Age Children by Physical Activity in the Classroom: 1-Year Program Evaluation. Journal of School Health, 85(6), 365-371.
- https://fitenvaardigopschool.nl
Judith Kimenai, BEd
Judith was jarenlang docente Nederlands en (tweetalig) biologie binnen het voortgezet onderwijs. Tijdens haar onderwijscarrière was ze naast docente ook een bevlogen brugklasmentor en intern begeleider. Tegenwoordig is Judith freelance tekstschrijfster en richt ze zich voornamelijk op de educatieve sector.
Gerelateerde artikelen
Bewegend leren rekenen op de basisschool: het hoe en waarom
Verbeter het automatiseren bij rekenen met 10 minuten per dag
