Wat is een herstelstrategie?

Een herstelstrategie kan tijdens begrijpend lezen worden gebruikt als de lezer een deel van de tekst niet begrijpt. Herstelstrategieën kunnen dan leiden tot een beter tekstbegrip.

In dit artikel vertellen we je alles over herstelstrategieën, maar ook over andere strategieën die bruikbaar zijn bij begrijpend lezen en over de belangrijkste doelen van dit taalonderdeel.

Het hoofddoel van begrijpend lezen

Aan begrijpend lezen wordt zowel op de basisschool als op de middelbare school veel aandacht besteed. En dat is ook niet raar, want een goed tekstbegrip is ook lang na je middelbareschooltijd nog van belang.

In zowel studie als werk krijg je altijd wel te maken met teksten. Het is dan handig als je weet hoe je verschillende soorten teksten kunt aanpakken en de essentie eruit kunt halen.

Bij begrijpend lezen op school draait het ook om dat laatste: een kind moet een tekst kunnen begrijpen, al dan niet met behulp van strategieën.

Deze strategieën zijn niet het hoofddoel van het vak; ze zijn slechts een middel om tot een grotere kennis en woordenschat te komen.

Want dát is waar het bij begrijpend lezen echt om draait. Een kind ontwikkelt zijn algemene kennis en vocabulaire met behulp van teksten die bij zijn leeftijd passen.

Lees ook:

• Wat is begrijpend lezen?

Strategieën bij begrijpend lezen

Om die kennis en woordenschat te vergroten, is het handig als een kind gebruik kan maken van verschillende strategieën. Die strategieën worden op de basisschool aangeleerd.

We onderscheiden deze 3 soorten:

• leesstrategieën
• sturingsstrategieën
• herstelstrategieën

Leesstrategieën

Leesstrategieën worden voor, tijdens of na het lezen ingezet om een tekst beter te begrijpen. Leerlingen denken na over de inhoud van de tekst. Wat hebben ze gelezen? Wat weten ze al over het onderwerp?

Dit zijn de leesstrategieën die een kind actief kan inzetten tijdens de verwerking van een tekst:

• voorspellen
• vragen stellen
• visualiseren
• verbinden
• samenvatten
• afleiden

Meer informatie hierover vind je in ons artikel over leesstrategieën.

Sturingsstrategieën

Het woord zegt het al: met sturingsstrategieën sturen kinderen hun eigen leesgedrag bij.

Daarmee worden ze zich nog bewuster van hun leesgedrag. Ze denken als het ware na over hun eigen denken.

Dit zijn de sturingsstrategieën waar kinderen voor, tijdens en na het lezen mee aan de slag kunnen:

• leesdoel bepalen
• oriëntatie op de tekst
• actualiseren van kennis en woordenschat
• toepassen van de leesstrategieën
• controleren van begrip
• toepassen van herstelstrategieën
• controleren of je je leesdoel bereikt hebt

In ons artikel over sturingsstrategieën gaan we verder in op deze soorten.

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 4 (Gratis)

Download

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 5 (Gratis)

Download

Oefenbladen Begrijpend lezen Groep 6 (Gratis)

Download

Herstelstrategieën gebruiken

Zoals je net kon lezen, zijn herstelstrategieën onderdeel van de sturingsstrategieën.

Waar sturingsstrategieën in alle situaties gebruikt kunnen worden, zet een lezer de herstelstrategieën pas in als dat noodzakelijk is. Als hij vastloopt omdat hij een stuk tekst niet begrijpt bijvoorbeeld.

Dat een kind een stukje tekst soms niet begrijpt, kan verschillende oorzaken hebben:

• Hij was even afgeleid en daardoor de draad kwijt.
• De tekst is lastig te volgen, omdat hij veel moeilijke woorden en/of ingewikkelde informatie bevat.

Dit zijn de herstelstrategieën die een kind in dit soort situaties kan gebruiken:

• Langzamer lezen: door langzamer te lezen leg je meer nadruk op ieder woord, waardoor je de informatie uit de tekst beter binnen krijgt.
• Aandachtiger lezen: ook daarmee kijk je kritischer naar de woorden die je leest. Wat betekenen ze eigenlijk? En wat betekent een zin?
• Hardop lezen: als je de woorden uitspreekt, hoor je ze. Wanneer je meerdere zintuigen gebruikt, is je brein beter in staat de woorden te begrijpen.  
• Een stukje opnieuw lezen: je kijkt nog eens terug naar het stukje tekst dat voor het lastige deel stond. Staat daar informatie in die je kan helpen het moeilijke stuk te begrijpen?
• Een stukje verder lezen: ook na het lastige stukje kan zinvolle informatie staan. Vaak wordt verderop uitgelegd wat de moeilijke woorden in het lastige stukje betekenen.
• Naar de afbeeldingen kijken: plaatjes zeggen vaak veel over de inhoud van de tekst. Ze kunnen je in ieder geval een hint geven over de richting waarin je moet denken.

Als al deze herstelstrategieën niet het gewenste effect opleveren, namelijk het moeilijke stukje tekst beter begrijpen, kan het kind uiteraard altijd hulp vragen aan een volwassene. Een ouder of leerkracht kan hem dan verder helpen door een lastig deel verder uit te leggen.

Soms kan een kind ook de leesstrategieën actief inzetten als herstelstrategie. Door een stukje tekst te herhalen en (1 van) de leesstrategieën opnieuw toe te passen, wordt de inhoud van dat stukje wellicht wél duidelijk.

De taak van de leerkracht

Kinderen leren de herstelstrategieën niet uit zichzelf aan. Daar zijn oefeningen en begeleiding voor nodig.

Als leerkracht is het van belang dat je je leerlingen de herstelstrategieën 1 voor 1 aanleert. Zo trainen kinderen zichzelf in iedere strategie en weten ze ze ook uit elkaar te houden.

Allerbelangrijkst bij het aanleren is dat je als leerkracht zelf hardop voordoet hoe de strategie werkt. Hoe ga jij zelf te werk als je een deel van de tekst niet begrijpt?

Werk stap voor stap. Niet alle herstelstrategieën hoeven in 1 les aan bod te komen.

Uiteindelijk is het van belang dat je als leerkracht de kinderen klaarstoomt om zelfstandig te bepalen welke strategieën voor hen het beste werken.

Vanaf dat moment kunnen de strategieën worden ingezet om het einddoel te bereiken: de tekst van A tot Z begrijpen en de kennis en woordenschat vergroten.

Bekijk ook onze begrijpend lezen artikelen eens:

• Begrijpend lezen groep 4
• Begrijpend lezen groep 5
• Begrijpend lezen groep 6
• Begrijpend lezen groep 7
• Begrijpend lezen groep 8

Wanneer werken herstelstrategieën niet?

Zoals we ook al in het artikel over sturingsstrategieën aangaven, werken strategieën alleen als aan bepaalde randvoorwaarden wordt voldaan. Dat geldt ook voor herstelstrategieën.

We hebben de belangrijkste voorwaarden voor je op een rijtje gezet.

Herstelstrategieën hebben weinig tot geen effect…

• als de technische leesvaardigheid van een kind niet goed genoeg is ontwikkeld. Het kind is dan nog te veel bezig met het ontcijferen van de woorden. Tot de inhoud van de tekst als geheel komt hij niet of nauwelijks.
• als de lezer over te weinig kennis en/of woordenschat beschikt om de tekst grotendeels te begrijpen. Een kind moet zeker 90 tot 95% van de tekst begrijpen om er goed mee uit de voeten te kunnen. De overige 5 tot 10% wordt dan als nieuwe kennis opgeslagen. Als de al aanwezige kennis en woordenschat onder dit percentage liggen, is de tekst te moeilijk.
• als de leerling niet gemotiveerd is de tekst te lezen. Op het moment dat hij het onderwerp totaal niet interessant vindt of andere dingen aan zijn hoofd heeft, doen strategieën niet wat ze moeten doen. Het is dan zaak eerst de motivatie te verhogen.

Ook moeilijke teksten toegankelijk

Met behulp van herstelstrategieën worden ook moeilijkere teksten toegankelijk voor leerlingen. Door die extra uitdaging blijft begrijpend lezen interessant en leerzaam.

Ben je zelf werkzaam op een basisschool en wil je graag meer oefenmateriaal? Check dan ons oefenprogramma Begrijpend Lezen EXTRA. Hier vind je verschillende soorten oefenteksten met Cito-vraagstelling, instructies over strategieën en extra opdrachten.

Vraag vandaag nog een gratis proeflicentie aan, zodat je zelf kan ontdekken wat Begrijpend Lezen EXTRA jou en je leerlingen kan brengen!

Bekijk ook:

• Wat is modelen bij begrijpend lezen?

Rochelle Schaepkens, BEd Master EN

Rochelle behaalde een Bachelor en Master of Education (PABO en Master Leren en Innoveren). Daarnaast heeft ze de opleidingen tot Taalexpert, Rekenexpert en Remedial Teaching gevolgd. Ze heeft 20 jaar ervaring als leerkracht en unitleider op een basisschool. Nu werkt ze als docent op de Pabo en als Content Creator voor Wijzer over de basisschool.

Over Rochelle