Wat is automatiseren bij rekenen?

Je hoort leerkrachten van je kind waarschijnlijk regelmatig praten over ‘automatiseren’ bij rekenen. Dit is een belangrijk onderwerp in het rekenonderwijs en met goede reden. Automatiseren betekent dat je kind vlot antwoord kan geven op een rekensom, zonder lang te hoeven nadenken.

Bij automatiseren geeft je kind binnen enkele seconden het juiste antwoord op sommen als 3 + 5 = 8, 17 – 4 = 13 of 4 × 6 = 24. Het gaat hierbij om basisvaardigheden die een stevig fundament vormen voor de verdere rekenontwikkeling.

Er is een belangrijk verschil tussen ‘automatiseren’ en ‘memoriseren’. Bij memoriseren weet je kind het antwoord direct, zonder tussenstapjes. Bij automatiseren gebruikt je kind nog een klein, snel tussenstapje. Bijvoorbeeld bij de som 6 + 7: bij memoriseren zegt je kind direct ’13’, terwijl bij automatiseren je kind snel denkt: ‘6 + 4 = 10, plus 3 = 13’.

Dit verschil is soms nauwelijks merkbaar. Sommige kinderen maken zulke snelle tussenstapjes dat ze het zelf niet eens doorhebben. Je kunt je kind vragen: “Hoe wist je het antwoord zo snel?” Als het antwoord is “Dat weet ik gewoon”, dan komt het in de buurt van memoriseren.
Uiteindelijk is het belangrijkste doel dat je kind binnen enkele seconden het juiste antwoord kan geven, of dit nu via automatiseren of memoriseren gebeurt.

Wat is automatiseren?

Automatiseren betekent dat je kind vlot een antwoord kan geven op een som, zoals 3 + 5 = 8 of 4 × 6 = 24. Het antwoord komt snel, zonder veel na te denken of tussenstappen te maken.

Soms zegt een kind het antwoord meteen: dat noemen we memoriseren. Soms gebruikt je kind nog een klein tussenstapje, zoals 6 + 4 + 3 = 13. Dat is automatiseren.

Beide zijn goed, zolang het antwoord maar binnen een paar seconden komt.

Waarom is automatiseren zo belangrijk?

Automatiseren bij rekenen is cruciaal omdat deze vaardigheden het fundament vormen van de hele rekenontwikkeling van je kind. Als dit fundament niet stevig staat, wordt het moeilijker om nieuwe, complexere rekenvaardigheden op te bouwen.

Het is vergelijkbaar met het leren bespelen van een muziekinstrument. Eerst moet je de basistechnieken onder de knie hebben voordat je muziekstukken kunt spelen. Zo werkt het ook bij rekenen: pas als de basisvaardigheden geautomatiseerd zijn, kan je kind grotere opgaven oplossen en andere soorten sommen maken, zoals breuken, procenten en verhoudingen.

Als je kind moeite heeft met automatiseren, zal het later ook meer moeite hebben met:

• het oplossen van complexere sommen
• redactiesommen waarbij meerdere rekenvaardigheden gecombineerd worden
• breuken, procenten en verhoudingen
• cijferend rekenen

Door goede automatisering kan je kind de aandacht volledig richten op de nieuwe leerstof in plaats van steeds terug te moeten naar de basisberekeningen.

Welke sommen moet je kind automatiseren?

De automatisering bij rekenen bouwt zich in fasen op tijdens de basisschool. Deze opbouw volgt een logische ontwikkelingslijn:

Het begint al in de kleutergroepen met het automatiseren van de telrij tot 20. Kinderen leren vlot tellen van 1 tot 20 (en later verder), wat de basis vormt voor alle rekenvaardigheden.

Vervolgens komen de plus- en minsommen tot 10 aan bod, zoals 3 + 5 = 8 en 9 – 2 = 7. Daarna wordt dit uitgebreid naar sommen tot 20, zoals 14 + 4 = 18 en 16 – 9 = 7.

Als je kind tot 20 kan rekenen, kan het alle sommen die later komen uitrekenen. Daarom is het automatiseren tot 20 zo ontzettend belangrijk.

Tot slot is het automatiseren van de tafels (van 1 t/m 10) essentieel. Dit vormt weer de basis voor hogere keersommen, het cijferen, breuken, procenten en verhoudingen.

Kinderen hebben veel oefening en herhaling nodig om tot automatiseren te komen. Soms is de rekentijd op school niet voldoende voor je kind. In dat geval is extra ondersteuning thuis zeer waardevol.

Praktische tips om thuis te oefenen

Het automatiseren van rekensommen kun je thuis gemakkelijk en speels oefenen. Hier zijn enkele effectieve strategieën:

Begin met korte, regelmatige oefensessies

Het is absoluut niet nodig om thuis hele middagen of avonden te oefenen. 10 minuten per dag is meer dan genoeg. Wanneer jullie dit dagelijks doen, zul je merken dat je kind vooruitgaat. Regelmaat is belangrijker dan de duur van het oefenen.

Oefen tijdens dagelijkse activiteiten

Je kunt het automatiseren gemakkelijk oefenen tijdens andere activiteiten. Bijvoorbeeld in de auto onderweg naar oma, tijdens het koken, afwassen of tandenpoetsen. Jij noemt een som en je kind geeft het antwoord. Maak er samen een gezellig moment van.

Wanneer je merkt dat je kind een bepaalde som niet weet, laat die som dan regelmatig terugkomen. Je kind gaat deze dan beter onthouden.

Gebruik dobbelstenen voor rekenspelletjes

Dobbelstenen zijn uitstekend materiaal om spelenderwijs te oefenen. Je kunt hiermee tellen oefenen, maar ook plus- en minsommen maken. Voor de tafels kun je 2 dobbelstenen gebruiken: het aantal ogen op de ene dobbelsteen vermenigvuldigd met het aantal op de andere.

Wist je dat er ook dobbelstenen bestaan met 10 vlakken? Deze zijn handig voor het oefenen van sommen tot 10 en kun je kopen bij de speelgoedwinkel of online.

Maak flitskaartjes met je kind

Flitskaartjes zijn een bewezen methode om automatiseren te oefenen. Maak deze kaartjes samen met je kind, want ook bij het knutselen oefent je kind ongemerkt al met de sommen.
Zo maak je flitskaartjes:

• Knip uit een blad papier kleine kaartjes.
• Schrijf op de voorkant de som en op de achterkant het antwoord.
• Ga tegenover elkaar zitten en houd het kaartje zo dat je kind de som ziet en jij het antwoord.

Je kunt hier leuke wedstrijdjes mee doen:

• Wie heeft de meeste kaartjes goed?
• Zet een timer: hoeveel kaartjes heeft je kind goed in 3 minuten?
• Maak 2 stapels: ‘ken je al’ en ‘nog oefenen’. Je kind zal zien dat de stapel ‘ken je al’ steeds groter wordt!

Speel gezelschapsspelletjes

Gezelschapsspelletjes zijn een ontspannende manier om rekenvaardigheden te oefenen. Er zijn veel dobbel- en kaartspelletjes waarmee je ongemerkt het rekenen oefent, zoals ganzenbord, regenwormen, halli galli, quixx of mep.

Samen automatiseren oefenen kan heel leuk zijn! Het hoeft niet altijd met een werkblad of via een app of website, hoewel die voor afwisseling ook prima zijn. Het belangrijkste is het dagelijks kort oefenen op een speelse manier. Daar heeft je kind het meeste aan.

Op de website van Wijzer over de Basisschool vind je nog meer leerzame spelletjes voor het automatiseren van optellen, aftrekken en de tafels.