Alfabetische volgorde: waarom is het belangrijk?

Woorden op alfabetische volgorde zetten is een belangrijke vaardigheid die kinderen op de basisschool leren. Bij taal, begrijpend lezen en spelling krijgen ze regelmatig opdrachten waarbij ze woorden moeten ordenen volgens het alfabet. Deze vaardigheid heeft veel praktische toepassingen in het dagelijks leven.

Stel je voor: je organiseert een sportdag op school en maakt een lijst waarop leerlingen kunnen zien met welke sport ze beginnen. Als deze lijst willekeurig is opgesteld, moeten kinderen de hele lijst doorlopen om hun naam te vinden. Dat kost veel tijd. Maar wanneer je de lijst op alfabetische volgorde zet, kunnen ze direct naar de eerste letter van hun naam zoeken en vinden ze zichzelf veel sneller!

Door woorden of namen op alfabet te zetten, breng je structuur aan en maak je informatie overzichtelijker en makkelijker te vinden. Denk maar aan woordenboeken, telefoonboeken, registers in boeken of klantenlijsten – allemaal voorbeelden waar alfabetische volgorde ons helpt snel de juiste informatie te vinden.

Het alfabet kennen: de basis van alfabetiseren

Om woorden op alfabetische volgorde te kunnen zetten, is het essentieel dat je kind het alfabet uit het hoofd kent. De reeks a-b-c-d-e-f-g… moet vlot opgezegd kunnen worden. Zonder deze basiskennis wordt alfabetiseren erg lastig. Is je kind het alfabet nog aan het leren? Laat het dan veel oefenen, bijvoorbeeld door samen het alfabetliedje te zingen.

Een handige tip uit de video: gebruik tijdelijk een alfabetkaart als ‘spiekbriefje’ terwijl je kind de vaardigheid van het alfabetiseren oefent. Zo kan het zich concentreren op de techniek, terwijl het ondertussen ook het alfabet beter leert kennen. Uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling dat je kind het alfabet uit het hoofd kent.

Stap voor stap: woorden in alfabetische volgorde zetten

Het basisprincipe van alfabetiseren is eenvoudig: je kijkt naar de eerste letter van elk woord en bepaalt welke het eerst komt in het alfabet. Bij de woorden ‘tennis’, ‘hockey’, ‘paardrijden’ en ‘badminton’ zou je als volgt te werk gaan:

1. Kijk naar de eerste letter van elk woord: t, h, p en b
2. Bepaal welke letter het eerst komt in het alfabet: b (van badminton)
3. Vervolgens: h (van hockey)
4. Dan: p (van paardrijden)
5. En tenslotte: t (van tennis)

Je krijgt dan de volgorde: badminton, hockey, paardrijden, tennis. Een belangrijk inzicht uit de video: je hoeft niet alle letters van het alfabet in je lijst te hebben. Het gaat er alleen om dat je de aanwezige woorden in de juiste alfabetische volgorde zet.

Woorden met dezelfde beginletter: naar de tweede letter kijken

Het wordt interessanter wanneer woorden met dezelfde letter beginnen. Bijvoorbeeld bij ‘banaan’, ‘bosbes’ en ‘braam’. Ze beginnen allemaal met een ‘b’, dus hoe bepaal je de volgorde?

De oplossing: kijk naar de tweede letter! Bij banaan is dat een ‘a’, bij bosbes een ‘o’ en bij braam een ‘r’. Volgens het alfabet komt ‘a’ eerder dan ‘o’ en ‘o’ eerder dan ‘r’. Dus de juiste volgorde wordt: banaan, bosbes, braam.

Dit principe kun je blijven toepassen. Als ook de tweede letters hetzelfde zijn, kijk je naar de derde letter. En zo verder, tot je een verschil vindt.

Woorden met hetzelfde beginwoord: verder kijken

Soms beginnen woorden met precies hetzelfde stuk, bijvoorbeeld ‘schipbreuk’, ‘schiphol’, ‘schipperskind’ en ‘schippersschool’. Bij deze woorden moet je verder kijken, voorbij het identieke deel.
De stappen zijn als volgt:

1. Identificeer hoeveel letters hetzelfde zijn (in dit geval ‘schip’)
2. Kijk naar de eerstvolgende letter die anders is (hier: ‘b’ in schipbreuk, ‘h’ in schiphol, enz.)
3. Als meerdere woorden dezelfde volgende letter hebben (zoals ‘p’ bij schipperskind en schippersschool), blijf je kijken naar volgende letters tot je een verschil vindt

In dit voorbeeld ontdek je na het doorzoeken dat bij ‘schipperskind’ en ‘schippersschool’ het verschil pas zichtbaar wordt bij de letter ‘k’ van kind versus de ‘s’ van school. Omdat ‘k’ eerder komt in het alfabet dan ‘s’, komt ‘schipperskind’ vóór ‘schippersschool’.

De regel voor korte woorden

Een belangrijke regel die in de video wordt uitgelegd: als woorden precies hetzelfde beginnen maar 1 woord korter is, komt het kortere woord eerst. Bijvoorbeeld bij ‘koffie’, ‘koffiemok’ en ‘koffiezetapparaat’. Alle 3 beginnen met ‘koffie’, maar ‘koffie’ heeft geen zevende letter, terwijl ‘koffiemok’ en ‘koffiezetapparaat’ die wel hebben. Daarom komt ‘koffie’ als eerste. Tussen ‘koffiemok’ (met ‘m’ als zevende letter) en ‘koffiezetapparaat’ (met ‘z’ als zevende letter) komt ‘koffiemok’ eerst, omdat ‘m’ eerder komt in het alfabet dan ‘z’.
De juiste volgorde wordt dus: koffie, koffiemok, koffiezetapparaat.

Alfabetiseren oefenen met je kind

Het is belangrijk dat kinderen voldoende oefenen met het zetten van woorden op alfabetische volgorde. Bij Wijzer over de basisschool bieden we verschillende manieren om deze vaardigheid te ontwikkelen:

• Begin met eenvoudige oefeningen waarbij woorden duidelijk verschillende beginletters hebben
• Ga daarna over naar oefeningen met woorden die dezelfde beginletter hebben
• Bouw op naar complexere situaties met woorden die meerdere dezelfde beginletters hebben
• Maak het speels door er een sorteerspel van te maken met kaartjes

Laat je kind regelmatig oefenen met het alfabet. Hoe beter het alfabet gekend wordt, hoe gemakkelijker het alfabetiseren gaat. Je kunt hiervoor ook onze video over trefwoorden bekijken, waar alfabetische volgorde ook aan bod komt.
Door samen te oefenen, help je je kind deze belangrijke vaardigheid onder de knie te krijgen. Dit helpt niet alleen bij schoolopdrachten, maar is ook een nuttige vaardigheid voor het latere leven.