De cognitieve ontwikkeling van jouw peuter stimuleren. Hoe doe je dat?

Je peuter is volop in ontwikkeling en ontdekt de wereld stap voor stap. Er gaat heel wat in dat koppie om, want wat is er veel te ontdekken! Je ziet je peuter met al zijn zintuigen nieuwe informatie opnemen en je stimuleert je kind zoveel mogelijk om te leren. Maar wat kun je nu precies verwachten van de cognitieve ontwikkeling van jouw peuter?

Hoe weet je of je kind voldoende leert en of de leerontwikkeling normaal verloopt? Als ouder kun je daar best veel vragen over hebben. Aan de hand van dit artikel kun je lezen hoe de cognitieve ontwikkeling van peuters verloopt. Uiteraard weten we allemaal dat niet één kind hetzelfde is en dat elke ontwikkeling anders kan verlopen. Maar in grote lijnen kunnen we wel aangeven hoe de gemiddelde ontwikkeling van kinderen verloopt.

Laat je als ouder niet direct onzeker maken, als de ontwikkeling van jouw kind anders gaat. Vertrouw vooral op je eigen intuïtie en bij twijfel kun je altijd aan een deskundige je vragen stellen.

Wat is de cognitieve ontwikkeling van een peuter?

Met cognitieve ontwikkeling bedoelen we dat je peuter zich ontwikkelt in het denkvermogen. Dus begrijpen, onthouden, redeneren en denken. We noemen dit ook wel de ontwikkeling van de intellectuele vaardigheden.


Als je kind wordt geboren heeft hij van nature al een aangeboren drang om te willen leren. Je baby wil niets liever dan de wereld ontdekken en begrijpen en start daar al direct mee. De cognitieve ontwikkeling is ook niet los te zien van de andere ontwikkelingen die je kind doormaakt, zoals de spraak-taalontwikkeling, de motorische ontwikkeling, de lichamelijke ontwikkeling en de sociaal-emotionele ontwikkeling. Alles staat met elkaar in verbinding.

Je kunt je wel voorstellen dat als je kind leert kruipen en daarna leert lopen, de wereld steeds een beetje groter wordt. Je kind krijgt dus steeds meer mogelijkheden om te begrijpen wat er om hem heen gebeurt. Ook door het omgaan met andere kinderen en volwassenen, leert je kind steeds beter te begrijpen hoe de sociale situaties werken en hoe problemen opgelost kunnen worden. Al spelenderwijs leert je kind dus en slaat hij al deze nieuwe informatie op. Deze informatie neemt je kind via de verschillende zintuigen op. Hij hoort, ruikt, proeft, voelt en ziet van alles, waardoor er steeds weer ruimte is voor nieuwe informatie.


Dit proces van leren is best een complex gebeuren. Er zijn namelijk verschillende factoren van belang die ervoor zorgen dat dit proces op gang wordt gebracht. Er zijn dus ook factoren die ervoor kunnen zorgen dat dit proces wordt belemmerd.

Ontwikkelingsfase van 0 tot 2

In de cognitieve ontwikkeling van kinderen komen we momenten tegen die heel belangrijk zijn. De zogenaamde mijlpalen.
Voordat je kind een peuter tussen de 2 en 4 jaar is, heeft hij al behoorlijk wat cognitieve vaardigheden geleerd. Als je kindje net is geboren, zal hij vooral nog instinctief reageren op zijn omgeving. Maar naarmate je kindje ouder wordt, gaat hij steeds meer bewust invloed hebben op zijn omgeving. Als je baby honger heeft, zal hij huilen totdat hij gevoed wordt. Maar op een gegeven moment gaat je baby herkennen dat wanneer hij honger heeft en moeder komt de kamer binnen, hij gevoed gaat worden. En dus zal hij al snel stoppen met huilen voordat hij gevoed wordt.


Als je baby wat ouder wordt en zich tot een dreumes ontwikkelt tussen de 1 en 2 jaar, leert hij steeds beter in te schatten wat de situatie om hem heen betekent. Een voorwerp kan bijvoorbeeld onder een doek verdwijnen, maar je dreumes weet dat het voorwerp nog steeds bestaat. Als papa de kamer uitloopt, weet hij dat papa weer terugkomt en niet zomaar is verdwenen.
Vanaf 2 jaar is je kind een peuter. De cognitieve ontwikkeling blijft zich in verschillende mijlpalen voltrekken.

Ontwikkelingsfase van 0 tot 2

Cognitieve ontwikkeling peuter 2 jaar

Nu je peuter wat ouder wordt, leert hij steeds beter de wereld om zich heen te begrijpen. Ook zijn innerlijke wereld wordt steeds groter. Dat betekent dat hij in zijn hoofd zich steeds beter een beeld kan vormen van een situatie zonder dat dat direct zichtbaar is. Vaak zie je kinderen op deze leeftijd hele gesprekken voeren met een denkbeeldig vriendje, met een pop of je huisdier. Je kind verwerkt op die manier de informatie die hij heeft opgenomen. Ook kan je peuter steeds beter uiting geven aan de informatie in zijn hoofd. Dit doet hij d.m.v. taal of door te tekenen of door het spelen van een spel.

Cognitieve ontwikkeling peuter 3 jaar

Je herkent het misschien wel. Jij zit met je vriendin gezellig een kopje thee te drinken en jullie peuters spelen samen met een berg speelgoed op de grond. Ineens is er een hoop kabaal, geschreeuw en gehuil en zie je jouw lieve peuter veranderen in een egoïstisch persoontje, dat de bal uit de handen van zijn vriendje probeert te trekken. Jij en je vriendin proberen uit te leggen dat je samen met de bal kunt spelen, maar je peuter blijft volhouden dat hij de bal eerst had en dus van hem is. Dat je peuter zo reageert is heel normaal. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat als een peuter een voorwerp als eerste in handen krijgt, hij gelooft dat dit dan van hem is.

Ook al speelt hij bij iemand anders thuis en is het speelgoed dus niet van hem, hij vindt dat het hem toebehoort. Andersom is de peuter van je vriendin diep teleurgesteld dat zijn speelgoed door zijn vriendje wordt afgepakt. Op die leeftijd wordt eigen speelgoed met heel zijn hart beschermd. Gelukkig gaat deze fase vanzelf over en hoef je je dus vooral geen zorgen te maken als je dit ziet gebeuren bij je peuter. Dit is gewoon de manier waarop het brein in deze fase werkt.


Wat je wellicht in deze fase ook herkent, is dat je peuter een voorwerp de schuld kan geven van een situatie. Stel je kind struikelt over een blokje, dan is het de schuld van het blokje dat hij is gevallen. Hij roept dan heel hard: “Stout blokje!”
Ook kan je peuter moeilijk onderscheid maken tussen fantasie en werkelijkheid. Deze fase noemen we wel het ‘magisch denken’. Je kind gelooft bijvoorbeeld in monsters onder zijn bed of in de toverfee in het bos.

Cognitieve ontwikkeling 4 tot 6 jaar

Als je goed naar de tekeningen van je kind kijkt, dan zie je daar vaak een prachtige ontwikkeling ontstaan. Nu je kind geen peuter meer is, maar een kleuter, zul je zien dat zijn tekeningen steeds meer herkenbare vormen krijgt. Laat je kind maar eens een poppetje tekenen. In het begin zul je zien dat de lichaamsvormen vaak nog los worden getekend, maar op een gegeven moment wordt hoofd, armen, benen en lijf steeds herkenbaarder.


Ook de fase van het ‘magisch denken’ neemt af. Je kleuter zal steeds meer realiseren wat oorzaak en gevolg is. Wat je kleuter nog lastig vindt, is het richten op meerdere factoren tegelijkertijd. Stel je hebt een hoog, smal glas en een breed, kort glas, dan zal je kleuter er van overtuigd zijn dat er meer water in het hoge glas gaat dan in het kortere glas. Je kleuter richt zijn aandacht namelijk alleen op hoog en kort en niet op smal en breed. Door water over en weer te gieten van het ene glas naar het andere glas, zal je kind gaan begrijpen dat meerdere factoren invloed hebben op de uitkomst.

Cognitieve ontwikkeling peuter stimuleren

Nu je wat meer zicht hebt gekregen op de cognitieve ontwikkeling van je peuter, vind je het wellicht fijn om te weten hoe je samen met je kind activiteiten kunt bedenken, om deze ontwikkeling te stimuleren.


Het is belangrijk dat je de regels en afspraken blijft herhalen. Ook al heb je al 10x uitgelegd aan je peuter dat het speelgoed niet van hem is als hij het als eerste heeft gepakt, blijf het toch gewoon herhalen. Doe dat op een duidelijke en vriendelijke manier. Zeg bijvoorbeeld: “Deze auto is van jou, maar deze bal is niet van jou”. En maak je vooral geen zorgen, want je kind zal steeds meer gaan ontdekken dat hij ook iemand anders blij kan maken.


Welke activiteiten kun je als ouders met je kind doen om de cognitieve ontwikkeling te stimuleren?

Cognitieve ontwikkeling peuter stimuleren

Cognitieve ontwikkeling peuter activiteiten

Eigenlijk ben je onbewust al vaak bezig om de cognitieve ontwikkeling van je kind te stimuleren. Dat zul je niet altijd bewust doen. Denk bijvoorbeeld maar aan de gesprekjes die je voert als je met je peuter aan het wandelen bent. Je kind ziet onderweg van alles en van nature reageer je daar al op door te benoemen wat hij ziet. Hij wijst met zijn kleine vingers naar de grote tractor en roept: “die, die, die!” En jij reageert door te zeggen: “Ja, dat is een grote tractor!” Zo leer je je kind betekenis te geven aan wat hij ziet. Al zijn zintuigen staan open om te leren. Als je dat beseft, zult je steeds bewuster omgaan met het stimuleren van deze lerende ontwikkeling.

Als je kind in de zandbak speelt en je geeft hem een gietertje water, dan zal hij voelen dat de structuur van het zand verandert. Als je kind iets proeft wat hij nog niet eerder heeft geproefd, dan help je je kind nieuwe informatie tot zich te nemen. Hoe meer ervaringen je je kind aanbiedt, hoe meer je kind zich al spelenderwijs zal ontwikkelen.


Het gaat er niet altijd om dat je ingewikkelde activiteiten bedenkt. Juist door bewust om te gaan met alles wat er op een dag voorbijkomt, leer je je kind nieuwe informatie op te nemen. Gebruik je eigen taal, geef voorbeelden van jezelf en laat zien hoe jij de dingen doet. Hang bijvoorbeeld je jas aan de kapstok en zeg: “Zo, mama hangt de jas aan de kapstok aan het haakje, dan kan de jas niet vallen”. Je kind hoort wat je zegt, ziet wat je doet en zal begrijpen waarom je dat zo doet. Wees dus ook vooral een voorbeeld voor je kind, want ze zullen vooral veel van jou als ouder leren.

Cognitieve ontwikkeling peuter spelletjes

Als je graag spelletjes speelt met je kind, kun je ook eens kiezen voor spelletjes die de cognitieve ontwikkeling stimuleren. Denk bijvoorbeeld aan de volgende spelletjes:

  • Memory; het onthouden van verschillende plaatjes
  • Lotto; het herkennen van verschillende vormen
  • Puzzelen; het herkennen van passende vormen
  • Loco; het observeren, vergelijken en combineren van plaatjes

Er zijn ook de zogenaamde ‘smart games’. Deze spelletjes zijn erop gericht om het brein van je peuter te stimuleren. Het spelletje ‘Brain Train’ is bijvoorbeeld heel geschikt voor een 3-jarige, die het leuk vindt om een uitdaging aan te gaan. Deze trein is zowel een puzzel als een speelgoedtrein waarbij de vormen in de juiste volgorde in de wagons geplaatst moeten worden. Naarmate de opdrachten moeilijker worden, krijg je peuter steeds minder aanwijzingen.

De volgende cognitieve vaardigheden worden hiermee gestimuleerd:

  • flexibel denkvermogen
  • planning
  • probleemoplossend denken
  • ruimtelijk inzicht
  • visuele waarneming

Dit spel is zeer geschikt voor de leeftijd van 3-6 jaar. Met ‘Gevonden!‘ leert je kind op de leukste manier over klanken, cijfers, vormen en nog veel meer. Klik hier voor meer informatie over dit spel.

Voor de leeftijd van 2-5 jaar is het spel Bunny Boo heel geschikt. Met Bunny Boo kunnen jonge kinderen de fascinerende wereld van 2D en 3D ruimte verkennen. Je peuter kan 60 opdrachten oplossen en leert begrippen zoals boven/onder, binnen/buiten, zichtbaar/verborgen, enz. Kijkt het konijn door het ronde gat of door de ster? Zit het konijn op de gele, de rode of de blauwe blok? Sommige opdrachten zien er bijna hetzelfde uit. Toch kan de oplossing verrassend anders zijn, naargelang hoe ver de oren van het konijn boven de blokken uitsteken.


Kijk maar eens op websites die smart games aanbieden voor verschillende leeftijden en je zult zien dat er veel leuke spellen zijn die de cognitieve ontwikkeling van jouw peuter kunnen stimuleren. Kijk vooral naar wat jouw kind leuk vindt, waar kun je je kind mee prikkelen en hoe motiveer je hem. Zo houd je het leuk voor je kind en voor jezelf.

Bekijk ook:

Marja Wouda, BEd Master SEN

Marja (MSEN) is Remedial Teacher, Intern Begeleider, Kindercoach en behaalde een Bachelor of Education (PABO) en een Master SEN.

Gerelateerde artikelen

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *