Cito-toetsen op de basisschool: de beste handleiding voor ouders

Alles wat je als ouder moet weten over de Cito-toetsen

Wat je kunt verwachten in dit artikel:

• De beste manier om een Cito-toets te maken
• Wil je dat jouw kind beter scoort op de Cito-toetsen?
• Welke Cito-toetsen zijn er?
• Leerling in beeld in een notendop
• Wat je moet weten over het leerlingvolgsysteem
• Afnamemomenten Cito-toetsen (Leerling in beeld)
• Cito-toets oefenen (met gratis werkbladen)
• Cito-stress, hoe kun je die voorkomen?
• Mijn kind scoort slecht op de Cito-toetsen
• Andere toetsen op de basisschool (zoals IEP)

De beste manier om een Cito-toets te maken

In de video hieronder krijg je de allerbeste tips van onze juf Chantal voor het maken van een toets. Je kunt deze video ook samen met je kind bekijken.

Wil je dat jouw kind beter scoort op de Cito-toetsen?

Kies dan voor onze oefenpakketten. Daarmee krijgt je kind met jouw hulp de lesstof nog beter onder de knie en maakt het de Cito-toetsen met meer zelfvertrouwen. Het gevolg? Betere scores!

• Ons oefenmateriaal sluit goed aan op de leerlijnen en toetsen uit het leerlingvolgsysteem. Jouw kind gaat dus goed voorbereid de IEP- of Cito-toetsen in.
• Gegarandeerd een verbetering van de resultaten en een groei van het zelfvertrouwen. Onze oefenboeken zijn de enige met een beoordeling van 5 sterren.
• Ons team van gediplomeerde onderwijsexperts blijft jou ondersteunen met e-mails. Je ontvangt uitleg en tips zolang jij wilt, zodat jij jouw kind op weg helpt naar een kansrijke toekomst.

Klik hier voor de Oefenboeken

300.000+ ouders gingen je voor.

Welke Cito-toetsen zijn er?

Als mensen het over de Cito-toets hebben, bedoelen ze vaak de Cito-doorstroomtoets in groep 8. Toch is dat niet altijd terecht. Meestal niet zelfs.

Cito staat voor Centraal Instituut voor ToetsOntwikkeling. Deze organisatie maakt dus toetsen, maar heeft ook een leerlingvolgsysteem (LVS) ontwikkeld rondom die toetsen: Leerling in beeld. Scholen krijgen met dat LVS een goed beeld van de voortgang van de leerlingen.

Leerling in beeld besteedt aandacht aan het cognitieve en sociaal-emotionele aspect. Ook geeft dit LVS de groei van je kind weer. Het is een effectievere manier van beoordelen voor de leraar. Daardoor kan hij meer aandacht besteden aan jouw kind en heeft hij meer inzicht in de groei van elke individuele leerling.

Leerling in Beeld in een notendop

• Er zijn korte basistoetsen voor iedereen.
• Er is meer aandacht voor leerlingen die speciale aandacht verlangen.
• De Cito-toetsen zijn op elk moment af te nemen.
• De groei van de leerling staat centraal.
• Het systeem van Leerling in Beeld voorspelt op basis van de toetsresultaten welk vervolgonderwijs het beste past bij jouw kind (vervanging van de Entreetoets in groep 7).
• In de online omgeving kan de leerkracht toetsen plannen. De toetsen kunnen digitaal of op papier afgenomen worden. Via dit systeem kunnen de toetsen ook geanalyseerd worden. Alles op 1 plek, dus.
• De digitale toetsen zijn adaptief. Dat betekent dat ze zich automatisch aanpassen aan het niveau van jouw kind.

De leraar kan in 1 oogopslag zien of de groei van je kind in lijn is met de verwachtingen, of dat het voor- of achterloopt. De groei wordt niet vergeleken met een landelijk gemiddelde, maar met leerlingen van vergelijkbaar niveau.

Goed om te weten: het Leerling in Beeldprogramma van Cito is ontwikkeld in samenwerking met leerkrachten. Jouw kind gaat daardoor goed voorbereid naar groep 8 én naar de middelbare school.

De meeste basisscholen werken met Cito (en dus met Leerling in beeld). Kinderen van die scholen maken tijdens hun hele basisschoolcarrière nogal wat Cito-toetsen. De toetsing begint in groep 3 en loopt door tot en met de doorstroomtoets van groep 8. De Cito-scores worden meestal op het rapport weergegeven.

Basisscholen werken dus met veel meer dan 1 Cito-toets. Vanaf groep 3 worden tweemaal per jaar Cito-toetsen afgenomen.

Scholen bepalen overigens zelf welke toetsen ze afnemen. Dat is dus niet op iedere school hetzelfde.

Alle toetsen zijn onderdeel van het leerlingvolgsysteem. Samen geven ze een uitgebreid beeld van het niveau van je kind.

We geven je nu per toets een korte beschrijving. Verderop in dit artikel vind je de links naar alle Cito-toetsen die per groep worden afgenomen. 

Cito Rekenen-Wiskunde

Vanaf groep 3 bestaan voor iedere groep 2 toetsen Rekenen-Wiskunde: een M-toets (midden in het jaar) en een E-toets (eind van het jaar). Deze toetsen bestaan voor 50% uit kale sommen. De andere 50% bestaat uit redactiesommen (verhaaltjessommen).

De rekendomeinen die getoetst worden, zijn Getallen, Verhoudingen, Meten en Meetkunde en Verbanden.

• Uitleg redactiesommen groep 3
• Uitleg redactiesommen groep 4
• Uitleg redactiesommen groep 5
• Uitleg redactiesommen groep 6
• Uitleg redactiesommen groep 7
• Uitleg redactiesommen groep 8

Op basis van de uitkomsten bepaalt de leerkracht voor welke onderdelen van rekenen je kind wat extra’s nodig heeft. 

Cito Rekenen Basisbewerkingen

De toets Rekenen Basisbewerkingen vertelt een leerkracht of hij extra aandacht moet geven aan de basisvaardigheden bij rekenen, zoals hoofdrekenen.

Ook deze toets wordt vanaf groep 3 jaarlijks tweemaal afgenomen. In groep 3 en 4 bestaat de toets alleen uit kale sommen waarin je kind moet optellen en aftrekken. Vanaf groep 5 komen daar vermenigvuldigen (M5) en delen (E5) bij. 

Deze toetsen nemen steeds maar 15 minuten in beslag.

DMT en AVI

DMT staat voor Drie-Minuten-Toets. In 3 minuten moet een leerling zo veel mogelijk losse woorden foutloos voorlezen. De DMT is een voorbeeld van een tempotoets.

Bij de AVI-toets  gaat het om het lezen van teksten in plaats van losse woorden. Aan de hand van deze toets krijgen kinderen een zogenaamd AVI-niveau (leesniveau). 

Per schooljaar zijn er 2 AVI-niveaus (M en E). Zo staat bijvoorbeeld AVI E6 voor het gemiddelde leesniveau aan het einde van groep 6. Het kan dus zo zijn dat je kind aan het eind van groep 6 al een AVI M7-niveau heeft.

Leesboeken voor kinderen hebben ook een AVI-niveau, waardoor je gemakkelijk boeken op het leesniveau van kind kunt uitzoeken.

De DMT- en AVI-toetsen kunnen vanaf groep 3 jaarlijks tweemaal worden afgenomen, waardoor duidelijk wordt hoe je kind zich binnen deze vaardigheden ontwikkelt. 

Cito-toets Begrijpend lezen

In de Cito Begrijpend lezen komen de volgende zaken aan bod:

• Wat staat er eigenlijk?
• Voor wie heeft de schrijver de tekst geschreven?
• Waarom heeft hij de tekst geschreven?

Al deze vragen horen bij het domein Begrijpend lezen. 

Kinderen hebben deze vaardigheid de rest van hun leven nodig. Daarom is het van belang dat de leerkracht de voortgang jaarlijks tweemaal toetst. 

In de Cito-toetsen Begrijpend lezen komen verschillende soorten opgaven voor. Bijvoorbeeld opzoekvragen en voorspelopgaven. Alles wordt met meerkeuzeopgaven getoetst.

Voor kinderen met dyslexie is audio-ondersteuning beschikbaar bij de toetsen Begrijpend lezen van Leerling in beeld.

Klik hier voor meer informatie: Cito Begrijpend lezen opgaven

Download hieronder de gratis oefenteksten begrijpend lezen voor de groep van jouw kind.

Oefenbladen Cito/IEP-toets Groep 7 (Gratis)

Download

Oefenbladen Doorstroomtoets Groep 8 (Gratis)

Download

Cito Taalverzorging

Spelling is, net als begrijpend lezen, een belangrijke vaardigheid voor het leven. Daarom toetsen de meeste basisscholen het spellingsniveau vanaf eind groep 3 binnen de toetsen Taalverzorging. 

De Cito-toetsen Taalverzorging toetsen o.a. de verschillende spellingcategorieën binnen de niet-werkwoorden. Binnen zo’n categorie vind je woorden met dezelfde spellingregel. Een voorbeeld van een spellingcategorie is: woorden die uit 2 losse woorden bestaan.

De werkwoordspelling komt alleen voor in de Cito-toetsen spelling van groep 6, 7 en groep 8.

Binnen de toetsen Taalverzorging zijn ook vragen over leestekens verwerkt.

Cito Begrijpend luisteren

Luistervaardigheid wordt lang niet op alle basisscholen apart geoefend. Toch kan een leerkracht veel informatie halen uit de uitslagen van de toets Begrijpend luisteren. 

Woordenschat

Woordenschat draait helemaal om het leren van nieuwe woorden en hun betekenissen. Scholen kunnen ervoor kiezen de woordenschat van hun leerlingen met behulp van Leerling in beeld te toetsen.

In alle groepen bestaan de Cito-toetsen woordenschat uit 2 delen van elk 20 opgaven.

Executieve functies

Vanaf groep 3 kunnen scholen de executieve functies van hun leerlingen toetsen. Daarbij wordt duidelijk in hoeverre kinderen zelfstandig kunnen leren en werken, hoe goed ze hun aandacht bij een taak kunnen houden en hoe het is gesteld met de emotieregulatie. 

In groep 3 en 4 vult alleen de leerkracht hierover een vragenlijst in; in groep 5 t/m 8 doet zowel leerling als leerkracht dat.

Sociaal-emotioneel functioneren

Cito levert niet alleen maar toetsen die het leerniveau van je kind toetsen. Met Leerling in beeld kan een school ook sociaal-emotioneel welbevinden meten. Zaken als zelfbeeld, pestgedrag en veiligheid komen daarbij aan de orde.

Ook voor dit onderdeel geldt dat leerkrachten de vragenlijst van groep 3 tot en met 8 invullen. De leerlingen zelf doen dat vanaf groep 5.

Engels: woordenschat en leesvaardigheid

Cito biedt in het LVS ook toetsen Engels aan. Die meten het niveau van woordenschat en leesvaardigheid bij kinderen in groep 7 en 8.

Cito Doorstroomtoets

De doorstroomtoets die bekend staat als de Citotoets, wordt afgenomen in groep 8. De doorstroomtoets bevat een heel pakket vragen waarin alle vaardigheden terugkomen.

Mede op basis van deze toets krijgen kinderen een niveau-advies voor het voortgezet onderwijs. 

Heel veel scholen kiezen voor de doorstroomtoets van Cito. Er bestaan echter nog meer doorstroomtoetsen, zoals de IEP-toets en de Route 8 doorstroomtoets. Daar komen we later in dit artikel op terug. 

Cito-toetsen per groep

Wil je meer weten over de Cito-toetsen per groep? Bekijk dan de onderstaande links eens.

• Cito-toetsen groep 3
• Cito-toetsen groep 4
• Cito-toetsen groep 5
• Cito-toetsen groep 6
• Cito-toetsen groep 7
• Cito-toetsen groep 8

Wat je moet weten over het leerlingvolgsysteem

Op de basisschool krijgt je kind toetsen uit de boeken waar het mee werkt. Dit zijn de methodegebonden toetsen. Meestal wordt na elk hoofdstuk of onderdeel de lesstof getoetst. De stof zit dan nog vers in het geheugen.

Het gemiddelde resultaat van de toetsen uit de methode in een bepaalde periode geeft de leerkracht weer met een beoordeling op het rapport. 

Naast de toetsen uit de schoolboeken maken leerlingen op de meeste scholen toetsen uit een leerlingvolgsysteem. Deze toetsen zijn anders opgebouwd dan de toetsen uit de methode. 

Per lesonderdeel geven de toetsuitslagen aan:

• of je kind zich goed ontwikkelt ten opzichte van de uitslagen van vorige toetsen.
• of je kind zich goed ontwikkelt in vergelijking met andere kinderen van dezelfde leeftijd.

Een leerlingvolgsysteem is dus een meetinstrument voor de lange termijn. De leerkracht kan er de ontwikkeling van je kind mee volgen. Door middel van het leerlingvolgsysteem wordt ook de DLE-score van je kind duidelijk. DLE staat voor Didactische Leeftijds Equivalent. 

De toetsen uit het leerlingvolgsysteem worden LVS-toetsen genoemd. In het geval van het Cito-LVS (Leerling in beeld) staan ze ook bekend als de Cito-toetsen. De LVS-toetsen vormen een stukje van de puzzel waarmee de leerkracht kan zien hoe het met je kind gaat op school. 

Afnamemomenten Cito-toetsen (Leerling in beeld)

Scholen mogen helemaal zelf bepalen wanneer ze de toetsen van Leerling in beeld afnemen.

De meeste basisscholen nemen, naar het advies van Cito, de Cito-toetsen tweemaal per leerjaar af: 1 keer in het midden van het schooljaar en 1 keer aan het eind van het schooljaar. Dat geldt uiteraard niet voor de  doorstroomtoets.

Cito-toets oefenen (met gratis werkbladen)

Is het verstandig om voor de Cito-toetsen te oefenen? Hier zijn de meningen over verdeeld.

Aan de ene kant kan het oefenen een verkeerd beeld geven van het niveau van je kind. Dit kan ertoe leiden dat je kind straks een te hoog schooladvies krijgt.

Aan de andere kant is de lesstof bij afname van de Cito-toets soms wat weggezakt. Dan is het juist goed om die weer even door te nemen.

Van ouders horen we vaak dat juist het doornemen en oefenen van de lesstof enorm helpt om het algehele niveau en het zelfvertrouwen te verbeteren.

Tip:

• Oefen met een goede opbouw van oefeningen (van makkelijk naar moeilijk), zodat je kind de lesstof ook echt begrijpt.

Gebruik hiervoor de gratis oefenbladen rekenen, begrijpend lezen en spelling.

Cito-stress, hoe kun je die voorkomen?

Het komt nogal eens voor dat een kind gestrest raakt als de Cito-toets nadert. Als dat bij jouw kind het geval is, heb je misschien iets aan de volgende tips:

• Vertel je kind dat een foutloze toets bijna onmogelijk is. Natuurlijk is het goed om voor het beste te gaan, maar er zitten altijd een paar hartstikke moeilijke vragen tussen. Daar moet je kind dan niet van schrikken.
• Soms komt je kind een moeilijke vraag tegen waarop hij het antwoord niet snel weet. Geef hem dan de tip om door te gaan met de volgende vragen. Zo verliest hij geen kostbare tijd. Hij kan de nummers van de moeilijke vragen opschrijven en hier aan het eind nog eens naar kijken.
• Leer je kind dat er bij meerkeuzevragen altijd maar 1 antwoord goed is. Soms helpt het om de foute antwoorden weg te strepen. Het goede antwoord blijft dan vanzelf over.
• Twijfelt je kind bij vragen of weet hij het antwoord echt niet? Laat hem altijd een antwoord invullen. Wie weet is het uiteindelijk toch het goede antwoord. Als je niks invult, is het sowieso altijd fout.
• Zorg dat je kind goed uitgerust is. Niet door de avond voor de toets vroeg naar bed te gaan, maar door minstens een week lang op tijd te gaan slapen. Het kost tenslotte best wat energie om een tijdlang geconcentreerd een toets te maken.
• Laat je kind goed ontbijten en voldoende drinken. Deze tip geldt eigenlijk voor elke dag.

Mijn kind scoort slecht op de Cito-toetsen

Sommige kinderen scoren op de Cito-toetsen minder goed dan op de methodegebonden toetsen. Tegenvallende Cito-scores leiden soms tot teleurstelling.

In dit artikel over het verschil tussen Cito-toetsen en methodegebonden toetsen leggen we je uit hoe het komt dat er een verschil kan bestaan.

Andere toetsen op de basisschool (zoals IEP)

Naast Leerling in beeld van Cito zijn er nog andere leerlingvolgsystemen die basisscholen kunnen gebruiken:

• IEP
• Boom
• Dia

Buiten Cito is het IEP-lvs het meest populair. Al deze leerlingvolgsystemen hebben hun eigen toetsen. Toetsen ze dan ook allemaal verschillende dingen? Nee. De Rijksoverheid keurt een leerlingvolgsysteem pas goed als het aan bepaalde eisen voldoet. Zo hoef je dus niet bang te zijn dat je kind dingen mist als de school een ander leerlingvolgsysteem gebruikt.

Ook zijn er nog ondersteunende toetsen die buiten het leerlingvolgsysteem en de methode vallen. Dat zijn bijvoorbeeld:

• NIO-toets
• Leerpotentietest
• Drempelonderzoek

Een school hoeft deze toetsen niet verplicht af te nemen. Meestal gebruikt een leerkracht dit soort toetsen als second opinion, bijvoorbeeld wanneer er twijfels zijn over het schooladvies.

Ook interessant:

• Schooladvies groep 8: hoe komt het tot stand?
• Welk advies bij welke Cito-score groep 7
• Dit zegt de gemiddelde Cito-score over jouw kind
• Leraren aan het woord: hoe bepaal je een schooladvies?
• Help, hoe maak je een toets?
• NIO-toets oefenen? Zo help jij je kind

Bronnen:
cito.nl
rijksoverheid.nl